به نقل از مجله سیب:
جهت تشویق بیشتر جامعه به تغذیۀ شیرخوار با شیر مادر شایسته است که به آشنایی بیشتر با ساختار و کارکرد عضو مولد شیر بپردازیم. در این مطلب از مطالب پزشکی سایت سیب بعد از بررسی ساختار سینه زنان به مشخصات سینه سالم خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
ساختار سینه زنان
پستان یک عضو از بدن است که هم در مردان و هم زنان وجود دارد؛ اما، این عضو در زنان توسعه‌یافته‌تر است و برای فعالیت اصلی آن، که شیردهی به نوزاد است، تمایز یافته است. پستان از سلول‌ها و قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است و هرکدام عملکرد مخصوص خود را دارند.
- بافت غددی (آلوئول یا حبابچه‌ها)که بخش اصلی و سازندۀ شیر است.
- خون و رگ‌ها که پستان را تغذیه می‌کنند.
- اعصاب که با حساس‌کردن پستان زنان به تماس و مکیدن شیرخوار، سبب ترشح هورمون‌ها و تسهیل تولید و خروج شیر در پستان می‌شوند.
- بافت چربیکه پستان را از ضربه محافظت می‌کند. (اندازۀ پستان در زنان مختلف بستگی به میزان بافت چربی موجود در آن دارد و هیچ تأثیری بر مقدار تولید شیر و کیفیت آن ندارد)
- مجاری شیری که از حبابچه‌ها شروع و به طرف نوک پستان (نیپل) امتداد می‌یابند. این مجاری در هالۀ پستان زنان سینوس شیری (جایی که شیر در آنجا جمع می‌شود) را تشکیل می‌دهند.
- هاله (آرئول)که محل سینوس‌های شیری و ناحیۀ تیره‌رنگ اطراف نیپل است و تصور می‌شود به نوزاد در دیدن مرکز سینه کمک می‌کند. (برای آنکه سینوس‌های شیر در پستان زنان هنگام مکیدن به‌خوبی تخلیه شوند، علاوه بر نیپل، بخش زیادی از هالۀ پستان زنان هم باید در دهان شیرخوار قرار گیرد تا با فشارِ لثه‌های شیرخوار بر آن شیر به دهان جاری شود.)
- نوک پستان که عصب و عضله صاف با قدرت برجسته‌شدن در پاسخ به تحریکات تماسی، حرارتی و جنسی است. این عضله با قابلیت تغییر و کشش، می‌تواند خودش را با لثه، زبان و کام شیرخوار تطبیق دهد.
- غدد مونتگومریکه در سطح هاله قرار دارند و با ترشح موادی مفید باعث لغزندگی و جلوگیری از رشد باکتری‌ها روی هاله و نیپل می‌شوند. (شستن نوک و هالۀ پستان با صابون لازم نیست؛ زیرا با از بین بردن این مواد، سبب شکنندگی و زخم نیپل شده و اشکال در شیردهی به وجود می‌آید. شستن روزانۀ این ناحیه با آب گرم حین دوش‌گرفتن کافی است.)
نیپل چیست؟
در متون پزشکی و مامایی اغلب از کلمۀ نیپل استفاده می‌شود؛ خصوصاً هنگامی‌که آموزش شیردادن به شیرخوار انجام می‌شود. احتمالاً این سؤال که نیپل چیست برای اغلب افرادی که این متون را مطالعه می‌کنند پیش می‌آید. نیپل نام دیگر نوک پستان است و به قسمت برجستۀ نوک پستان گفته می‌شود. (هالۀ تیره‌رنگ اطراف پستان جزئی از نیپل محسوب نمی‌شود.)
<img class="aligncenter size-full wp-image-13292 entered exited" src="data:;base64,” alt=”ساختار سینه زنان” width=”750″ height=”422″ data-lazy-src=”https://seebmagazine.com/wp-content/uploads/2019/10/ساختار-سینه-زنان.jpg” />
مشخصات سینه سالم
باتوجه‌به شیوع بالای بیماری‌های پستان زنان و خصوصاً سرطان سینه، دانستن مشخصات سینه سالم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
یک سینه سالم بافتی یک‌دست دارد، هیچ‌گونه توده‌ای در لمس پستان نباید به دست بخورد. هرگونه فرورفتگی و برجستگی بر روی پستان غیرطبیعی است. هرگونه تغییر رنگ و تغییر ناحیه‌ای بافت پوست پستان نیز طبیعی است. خروج ترشحات از پستان زنان نیز غیرطبیعی است.
پستان سالم هیچ‌گونه قرمزی، درد، خارش، سوزش و التهاب نباید داشته باشد.
علت سفت شدن و درد نوک سینه زنان
همان طور که گفتیم، نوک سینه حاوی اعصاب مختلفی است و در پاسخ به محرک‌ها تغییر می‌کند. مهم‌ترین علت سفت شدن و درد نوک سینه عبارت‌اند از:
- ورزش؛
- فعالیت جنسی؛
- شیردهی؛
- آلرژی و حساسیت؛
- بارداری؛
- عفونت‌های پوستی؛
- عادات ماهانه؛
- سندروم‌های پیش و پس از یائسگی؛
- داروهای جلوگیری از بارداری؛
- برخی داروها؛
- اکتازی مجرا (گشاد‌شدن مجرا)؛
- آبسه پستان؛
- اگزما؛
- پدیده رینود (یک مشکل عروقی)؛
- سرطان پستان.
بافت سینه نیز ممکن است در پاسخ به دلایل گوناگونی سفت شود. مهم‌ترین علت سفت شدن بافت سینه زنان نیز شامل موارد زیر است:
- چرخۀ قاعدگی؛
- تغییرات فیبروکیستیک بافت سینه؛
- بارداری؛
- شیردهی؛
- عوارض جانبی مصرف داروها؛
- عفونت پستان؛
- سرطان سینه.
کارکرد پستان زنان
هورمون‌های زیادی در رشد و نمو پستان مؤثرند مانند هورمون‌های تخمدان، غدد آدرنال، جفت، هیپوفیز، تیروئید و پانکراس که در اینجا تنها به هورمون ترشح شیر و دیگر هورمون‌هایی که مستقیماً در تولید شیر دخالت دارند، اشاره می‌شود.
پرولاکتین
هورمون پرولاکتین از بخش جلویی هیپوفیز ترشح می‌شود. گیرنده‌های آن روی سلول‌های غددی پستان قرار دارند و هورمون کلیدی و ضروری در تولید شیر و حفظ شیردهی است. سطح پایۀ پرولاکتین، که در اوایل شیردهی حداکثر است، تدریجاً کاهش می‌یابد؛ ولی، با هر بار شیردهی افزایش ناگهانی پیدا می‌کند و تا ۷۵ دقیقه بالا می‌ماند.
مکیدن دوقلوها در مقایسه با یک قلوها پرولاکتین بیشتری آزاد می‌کند و موجب برون‌ده بیشتر شیر می‌شود. (نقش مثبت شیردهی مداوم و نقش منفی استفاده از بطری و پستانک در تولید و تداوم شیردهی.)
اکسی توسین
هورمون اکسی توسین از بخش پشتی هیپوفیز ترشح می‌شود و هورمون اصلی و ضروری برای ایجاد رفلکس جهش شیر(رگ‌کردن سینه) است. این هورمون با انقباض حبابچه‌ها و مجاری باعث جریان شیر به سمت نیپل می‌شود.
اکسی توسین ۳ تا ۱۰ دقیقه قبل از مکیدن (در پاسخ به گریۀ شیرخوار و نیز آماده‌شدن مادر برای شیردهی و حتی با نگاه به شیرخوار) ترشح می‌شود و در تمام مدت مکیدن نیز ترشح آن به‌صورت ضربانی ادامه می‌یابد. (نقش مهم احساس مادر و مکیدن شیرخوار در تداوم شیردهی.)
مادۀ مهارکنندۀ ترشح شیر
این ماده در خود پستان ساخته می‌شود و ترشح شیر را در هر پستان، بر اساس نسبت شیر ذخیره‌شده در آن پستان، به نسبت برداشت شیر در هر وعده تنظیم می‌کند.
تغذیه مداوم و مؤثر از هر پستان، با کاهش این پروتئین، ترشح شیر را زیاد می‌کند؛ درحالی‌که، شیردهى نامنظم و غیرموثر، با افزایش این ماده، تولید شیر را کم می‌کند. (برداشت مداوم و مؤثر شیر قوی‌ترین تعیین‌کنندۀ حجم شیر در هر پستان است.)
چنانچه درمورد ساختار سینه زنان و مشخصات سینه سالم سؤالی دارید، در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید تا پزشکان سایت سیب به پرسش شما پاسخ دهند.
دکتر مسیح معرف – متخصص اطفال
Breastfeeding Update for the Pediatrician, Pediatric Clinic of North America, Feb 2013, Volume 60, Issue 1
سوالات متداول در مورد ساختار سینه زنان
نیپل چیست؟
نیپل نام دیگر نوک برجستۀ سینه است. هالۀ تیره‌رنگ اطراف نوک سینه جزئی از نیپل نیست.
سینه زنان به چه شکل است؟
سینۀ زنان ساختار توسعه‌یافته‌تری از مردان دارد و بخش‌ها مختلفی مانند سینوس شیری، مجرای شیری، غدد مونتگومری و بافت چربی بیشتری دارد.
شیر در پستان در کجا ذخیره می‌شود؟
شیر در پستان در سینوس‌های شیری ذخیره می‌شود.
