پزشکی و داروسازی | صنعت | کشاورزی | صنایع غذایی | بدن انسان | محیط زیست | مسائل حقوقی | زندگی روزمره
به نقل از کوکا_شیمی از علوم بسیار پر کاربرد در زندگی انسان ها است که از قرن ها پیش تاکنون نقش مهمی در تمامی امور زندگی روزمره ما داشته و رد پای آن را می توان در بدیهی ترین امور زندگی از غذایی که می خوریم، لباسی که می پوشیم، داروهایی که مصرف می کنیم تا ساخت موادی همچون مصالح ساختمانی، مواد الکترونیکی صنعتی، لوازم آرایشی، سوخت، در هوا، پاک کننده ها و به طور کلی هر زمینه ای که تصورش را بکنید دنبال کرد.
شیمی در واقع مکمل زندگی بشر است و به جرئت می توان گفت بدون شیمی و واکنش های شیمیایی زندگی بسیار کسل کننده می شد.
اگر شیمی نبود طعم مواد غذایی را زیر زبان خود حس نمی کردیم، احساساتی همچون عشق، حسادت، خشم و … را تجربه نمی کردیم.
اگر شیمی نبود شاید هرگز اشکی روی گونه های ما جاری نمی شد و هرگز گرسنگی را احساس نمی کردیم! اگر شیمی نبود از آتش بازی ها و بسیاری از سرگرمی های مفرح دیگر نیز خبری نبود.
شیمی با زندگی ما عجین شده تا حدی که عجیب و خارق العاده بودنش را فراموش کرده ایم.
این علم شگفت انگیز به مطالعه ترکیب، ساختار و خصوصیات ماده و اثر متقابل آن با سایر مواد و انرژی می پردازد و تغییراتی که اشکال مختلف مواد در شرایط گوناگون به آن دچار می شوند را بررسی می کند.
در این مقاله قصد داریم درباره رایج ترین کاربردهای شیمی در زندگی روزمره، صنایع، پزشکی و غیره صحبت کنیم. با کوکا همراه باشید.
کاربرد شیمی در پزشکی و داروسازی
علم شیمی و ترکیبات شیمیایی کمک زیادی به بهبود امکانات بهداشتی و درمانی کرده و جان انسان های زیادی را نجات داده است.
از گذشته تاکنون بسیاری از پزشکان از علم شیمی برای تشخیص واکنش های شیمیایی انجام شده در بدن انسان از جمله پروسه هضم، تنفس، دفع و غیره کمک گرفته اند و تشخیص بیماری های مختلف با انجام آزمایش هایی همچون آزمایش خون و ادرار که با افزودن مواد شیمیایی خاص در آزمایشگاه نوع بیماری را تعیین می کنند میسر شده است.
برای درک عملکرد، اثربخشی یا حتی اثر منفی داروها و مکمل های مختلف باید از علم شیمی کمک بگیریم.
این علم در توسعه و تولید داروها و درمان های جدید پزشکی نیز نقش مهمی داشته است. بی تردید بدون دخالت شیمی بسیاری از بیماری ها درمان نشده باقی می ماندند و خبری از داروهای شیمیایی در قفسه داروخانه ها نبود.
امروزه در سایه علم شیمی و با کشف داروهای گوگردی و پنی سیلین، بیماری هایی همچون اسهال خونی و ذات الریه قابل درمان هستند و داروهای زندگی بخشی همچون سیس پلاتین و تاکسول برای درمان سرطان و زیدوودین برای مهار بیماری ایدز ساخته شده اند.
شیمی در ساخت داروهای مختلف دیگر نیز نقش اساسی داشته است، از جمله:
- داروهای مسکن برای کاهش انواع مختلف دردها
- آنتی بیوتیک ها برای مهار عفونت ها
- آرام بخش ها برای کاهش استرس و تنش های روحی
- ضد عفونی کننده ها برای جلوگیری از عفونت زخم ها
- داروهای بی حسی و بیهوشی برای سهولت در انجام عمل های جراحی
- آفت کش هایی که خطر بیماری های ناشی از موش، پشه و مگس را به شدت کاهش داده اند
- و …
کاربرد شیمی در صنعت
شیمی نقش مهم و کلیدی در توسعه و رشد تعداد زیادی از صنایع داشته و در ساخت تقریبا تمامی محصولاتی که در کارخانه ها تولید می شوند از واکنش های شیمیایی و مواد شیمیایی استفاده می شود.
کاربردهای بی نظیر شیمی در صنایعی همچون شیشه، سیمان، کاغذ، پارچه، رنگ سازی، نفت، پلاستیک، داروسازی و غیره غیر قابل انکار می باشد و بی شک همه این مواد از مهم ترین نیازمندی های انسان عصر حاضر محسوب می شوند.
علاه بر این علم شیمی در طول تاریخ با تهیه کاتالیزورهای مناسب به تولید هرچه بیشتر اسید سولفوریک، اسید نیتریک و آمونیاک که در صنایع به وفور از آن ها استفاده می شود کمک کرده است.
کاربرد شیمی در کشاورزی
مطالعه شیمی تاثیر زیادی در کشاورزی و بهبود کیفیت محصولات تولید شده دارد.
همان طور که می دانید کشاورزان برای افزایش کیفیت میوه، سبزیجات و سایر محصولات زراعی خود از کودهای شیمیایی از قبیل اوره، سوپر فسفات کلسیم، نیترات سدیم و آمونیوم سولفات استفاده می کنند تا بتوانند نیاز روز افزون مردم به مواد غذایی مختلف را تامین کنند، این محصولات همگی حاصل ترکیبات شیمیایی هستند.
از دیگر محصولات شیمیایی مورد استفاده کشاورزان در باغ داری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حشره کش ها؛ یکی از انواع سموم دفع آفات در کشاورزی است که برای کشتن حشرات و آفاتی همچون ملخ و سایر حشرات موذی استفاده می شود
- قارچ کش ها؛ از این محصولات برای از بین بردن و جلوگیری از رشد قارچ ها استفاده می شود
- ضد باکتری ها؛ محصولاتی که برای از بین بردن باکتری ها و ویروس های مختلف روی گیاهان به کار می روند
- ضد جوندگان؛ این محصولات حیوانات و جوندگانی همچون موش را مهار می کنند
- علف کش ها؛ کشاورز از این نوع سموم دفع آفات برای از بین بردن علف های هرز و ناخواسته بهره می برد
کاربرد شیمی در صنایع غذایی
این که هنگام پخت و پز چه تغییراتی در مواد غذایی رخ می دهد، غذاها چگونه فاسد می شوند، چگونه می توان از مواد غذایی نگهداری کرد و بدن برای هضم و جذب آن ها چگونه عمل می کند، همه به شیمی و واکنش های شیمیایی مرتبط است و علم شیمی برای همه سوالات ما در این زمینه جوابی دارد.
نقش مهم دیگری که شیمی در زمینه صنعت خوراکی ها داشته کشف مواد نگهدارنده می باشد که به حفظ طولانی مدت مواد غذایی کمک کرده و باعث سودآوری هرچه بیشتر این صنعت شده است.
کاربرد شیمی در بدن انسان
بدن ما از ترکیبات شیمیایی مختلف تشکیل شده است که شاید مهم ترین آن ها آب باشد، ماده ای که بیشتر بدن ما را در بر گرفته و حاصل ترکیب شیمیایی هیدروژن و اکسیژن می باشد.
مثال دیگر عملکرد انتقال دهنده های شیمیایی به خصوص پیام رسان های عصبی است، مواد شیمیایی همچون سروتونین، اپی نفرین، دوپامین و غیره که وظیفه انتقال پیام های عصبی بین سلول های بدن را بر عهده دارند و عملکرد همگی آن ها با علم شیمی قابل توضیح است، به خاطر حضور این پیام رسان ها است که می توانیم احساسات مختلف را تجربه کنیم.
کاربرد شیمی در محیط زیست
به لطف پیشرفت های علمی در حال حاضر مواد شیمیایی زیادی هستند که سازگار با محیط زیست بوده و به ما در حفظ طبیعت و محیط زیست اطراف ما کمک می کنند.
علم شیمی در پاکسازی محیط زیست به کمک ما آمده و ما می توانیم مواد مورد نیاز خود را با برخی روش های شیمیایی به گونه ای تهیه کنیم که آسیب به محیط زیست به حداقل برسد.
کاربرد شیمی در مسائل حقوقی
شیمی نقش مهمی در حوزه حقوق و بررسی پرونده های حقوقی دارد. به عنوان مثال فردی نفت سفید را با بنزین مخلوط کرده و می فروشد، برای اثبات این مسئله در دادگاه از آزمایش های شیمیایی استفاده می شود تا اتهام فرد مورد نظر تایید یا رد شود.
سایر کاربردهای رایج شیمی در زندگی روزمره
با پیشرفت علم شیمی و به لطف اکتشافات شیمیایی متعدد، امروزه زندگی راحت تری نسبت به گذشته داریم. کاربردهای شیمی در زندگی روزمره خارج از تصور است و ترکیبات شیمیایی در تولید بسیاری از لوازم ضروری و وسایل راحتی ما حضور گسترده داشته اند، از جمله:
الیاف مصنوعی: الیاف مصنوعی مانند تریلن، نایلون و ریون الیاف های جذاب، راحت و با دوام هستند که به راحتی شسته می شوند، به سرعت خشک می شوند و نیازی به اتو کردن ندارند.
تنوع رنگ ها: با تولید رنگ های شیمیایی و مصنوعی دنیای ما رنگی تر شده و این مسئله تاثیر قابل توجهی در تنوع پوشاک و لوازم زندگی پیرامون ما داشته است.
مصالح ساختمانی: در تولید مصالح پر کاربردی همچون فولاد و سیمان از علم شیمی کمک گرفته شده و حاصل آن ساخت خانه های ایمن تر، سدهای محکم تر و پل های با دوام تر بوده است.
استخراج و تولید فلزات: از مواد شیمیایی در استخراج فلزات مختلف استفاده می شود، فلزاتی همچون طلا، نقره، مس، آهن، آلومینیوم، روی و آلیاژهای فراوان آن ها که در ساخت اشیا مختلف از جمله زیور آلات، ظروف، سکه و بسیاری از لوازم صنعتی و کشاورزی کاربرد فراوان دارند.
فناوری رایانه ها: همان طور که می دانید میکرو چیپ از اجزای اصلی یک رایانه است که از سیلیکون که نوعی پلیمر است ساخته شده و در ساخت بخش های بیرونی تر رایانه نیز از پلاستیک استفاده شده است. هر دوی این مواد حاصل فرایندهای شیمیایی هستند که در کارخانجات برای تولید آن ها انجام شده است.
سرگرمی: سینما، دوربین های فیلمبرداری و دوربین های ساده از فیلم های سلولوئید استفاده می کنند که با مواد شیمیایی مناسب پوشیده شده اند. بی شک زندگی خسته کننده بود اگر نمی توانستیم از خودمان سلفی بگیریم و کسل کننده تر بود اگر در مراسم و جشن های با شکوه ما خبری از آتش بازی ها نبود!
حمل و نقل: وسایل نقلیه مختلف از بنزین، گازوئیل یا زغال سنگ استفاده می کنند که همگی از محصولات شیمیایی پر کاربرد در زندگی ما محسوب می شوند.
باستان شناسی: اندازه گیری سن فسیل ها با استفاده از ایزوتوپ پرتوزا و با کمک واکنش های شیمیایی انجام می شود تا بدون صدمه به آثار تاریخی گرد و غبار روی آن ها را پاکسازی کنند.
زمین شناسی: علم زمین شناسی درباره سنگ ها و مواد معدنی، استخراج گاز و نفت و … تحقیق می کند و در فرایند تعیین عناصر این مواد معدنی و فاز اول اکتشاف آن ها اصول اولیه علم شیمی نقش مهمی دارد.
سخن پایانی …
ما انسان ها همگی شیمی دان هستیم و بدون آن که خودمان بدانیم هر روز با مواد شیمیایی مختلف سر و کار داریم و آزمایش های شیمیایی جالبی انجام می دهیم!
به عنوان مثال همین ترفندهای جالبی که در ساده ترین امور زندگی خود به کار می بریم همگی به واکنش های شیمیایی مرتبط هستند.
به عنوان مثال برای پاک کردن لکه قهوه سمج باقی مانده روی فنجان از مخلوط آب و نمک استفاده کرده و نیم ساعت منتظر می مانیم تا اثر کند، برای تمیز کردن میوه و سبزیجات نیز از آب نمک استفاده می کنیم یا لکه روی فرش را با اندکی مخلوط نمک و جوش شیرین از بین می بریم.
اگر نگاهی به اطراف خود بیندازیم متوجه می شویم شیمی به بطن زندگی ما راه پیدا کرده است، از کاغذی که روی آن یادداشت می کنیم تا شوینده های مختلف ظرفشویی و لباسشویی و شامپوها، مواد غذایی مصرفی، لوازم آرایشی، عطر مورد علاقه مان، گرم کردن غذا روی اجاق گاز و حتی آب و صابون معمولی که هر روز صورت خود را با آن می شوییم همه و همه از شیمی، ترکیبات شیمیایی و واکنش های شیمیایی بهره برده اند.
واکنش های شیمیایی در تک تک نفس هایی که می کشیم، در نگاه های ما، نشستن، مطالعه کردن و احساسات ما جریان دارد و ما شیمی دان هایی هستیم که در این علم غرق شده ایم اما هنوز از آن چیز زیادی نمی دانیم!
منابع: toppr – thoughtco – azchemistry – harifromtheworldday
