مجله نماوا، محمد تقیزاده
دومین ساخته حمیدرضا قربانی را باید پیشرفتی نسبت به فیلم اول وی «خانهای در خیابان چهل و یکم» دانست هر چند مشابهتها و المانهای مورد علاقه وی در هر دو اثر به وضوح دیده میشود.
قربانی را اهالی سینما به جهت دستیاری اصغر فرهادی میشناسند و تاثیر تِم، حال و هوا و حتی ساختار آثار شاخص فرهادی از جمله «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» در شیوه دکوپاژ تا نحوه قصهگویی و تعلیق درامهای حمیدرضا قربانی قابل ردیابی است.
تعلیق در «مغز استخوان» از اصلیترین و جذابترین وجوه درام و قصهگویی این اثر به شمار میرود که به نظر میرسد متاثر از آثار فرهادی و حتی سعید روستایی صورت گرفته است با این توضیح که این الگوگیری به هیچ وجه به آسیب و ضرری برای فیلم تبدیل نشده و در بدبینانهترین حالت، تنها میتوان قربانی را ملهم و متاثر از فرهادی و آثار متاخر روستایی درباره فقر دانست.
مشابهت «مغز استخوان» با فیلمهایی چون «متری شش و نیم» و «ابد و یک روز» را باید به پرداخت طبقه فقیر و حاشیهنشین مربوط دانست که در سالهای اخیر به شدت مورد توجه و علاقه درامنویسان ایرانی قرار گرفته است. شخصیت مجید با بازی جواد عزتی نمونه خوبی برای ادعای مشابهتسازی بین سینمای قربانی و روستایی است؛ جوانی که از همه چیز دل بریده و تمام درآمدهایی که بدست آورده را خرج خانواده نزدیک خود و رفع و رجوع حفرههای ریز و درشت زندگی آنها کرده است، این فرم از شخصیت پردازی برای خاکستری و همدلیبرانگیزی با کاراکتر خلافکار فیلم، از سینمای روستایی برجسته و تا فیلم اخیر قربانی ادامه پیدا کرده است.
نقش علی زرنگار به عنوان فیلمنامهنویس که تجربه آثاری چون «بدون تاریخ بدون امضا» و «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» را در کارنامه فیلمنامهنویسی خود دارد نیز از جمله موضوعات مهم و مرتبط با فیلم است که نمیتوان درباره آن ننوشت؛ فیلم به شدت متاثر از ایده اولیه قصه یعنی ازدواج اجباری بهار، با شوهر سابق خود مجید، به دلیل بیماری فرزند و تعصبات شخصی همسر فعلیاش حسین، است که به خودی خود موضوعی جذاب و بکر در سینمای ایران محسوب میشود. پرداخت روابط حسین و بهار و همچنین دنبال کردن قصه زندگی مجید، دو مسیر موازی است که در درام «مغز استخوان» پیش برده میشود و در انتها به هم به طور کامل ارتباط داده میشود.
مناقشه برانگیزترین بخش فیلم «مغز استخوان» شاید فینال محافظه کارانه آن باشد که به نظر میرسد به دلیل ممیزیهای قانونی و برخی اشکالات عرفی در فیلم تغییر کرده است. پرداختن به نقایص قانون اساسی به طور واضح در فیلم به نمایش در نیامده «قصیده گاو سفید» از بهتاش صناعیها به تصویر در آمد و در «مغز استخوان» نیز نیش و کنایه به برخی ارجاعات قانونی پر اشکال در همین راستا بوده است. اما رفتار نهایی مجید در برخورد با بهار با بازی پریناز ایزدیار و مشخص نشدن سرنوشت دقیق زندگی و مرگ او و پسرش پیام، موضوعی است که به پایان باز تعبیر شده و برخی تماشاگران سینما را در حین فیلم آزار داده است. در هر حال، «مغز استخوان» منهای پایان بحث برانگیز و دستکاری شدهاش، درامی خوش ریتم و سرگرم کننده است که علاوه بر سرگرمی و جذابیت برای مخاطب خود جایی برای تامل و تفکر باز میکند.