به نقل از مجله مهتاطب:

فولیک اسید یکی از ویتامینهای بسیار معروف و مفید است که اسم آن را بر روی جدول ترکیبات مولتی ویتامینها، قرص های تقویت پوست و مو، درمان کمخونی خواهید دید. فولیک اسید یکی از ویتامینهای حیاتی در دوره بارداری و قبل از تشکیل لقاح است. پس مهم است که با فواید آن و عوارض کمبود فولیک اسید در بدن بیشتر آشنا شویم. تیم مهتاطب در این مقاله به تمامی موضوعات راجه به فولیک اسید میپردازد.

فولیک اسید چیست؟

فولیک اسید (FA) که به عنوان ویتامین B9، فولات، فولاسین یا اسید پترویل-ال-گلوتامیک نیز شناخته می شود، یکی از مجموعه ویتامین های B است که محلول در آب می باشد، این به این معنی است که فولیک اسید را میتوان در هر زمان از روز مصرف کرد، از طرفی ویتامینهای محلول در آب در بدن ذخیره و انباشته نمیشوند و مقدار اضافه و بدون نیاز آنها روزانه از طریق ادرار دفع میشود. به همین دلیل نیاز است که فولیک اسید را روزانه برای بدن تامین کنیم.. فولیک اسید به بدن کمک میکند تا سلول های سالام و جدیدی بسازد، در نتیجه برای همه افراد مصرف فولیک اسید ضروری است.
ویتامین B9 را بدن نمیتواند بصورت طبیعی تولید کند و نیاز است که آن را از طریق مواد غذایی یا مکمل های حاوی فولیک اسید تهیه کنیم.
فولیک اسید ابتدا توسط کبد متابولیز شده و سپس کبد آن را در بدن فعال می کند و آن را به اسید دی هیدروفولیک تبدیل می کند.

آیا فولیک اسید همان فولات است؟

هر دو ویتامین B9 هستند. اما فولات به ویتامینی گفته میشود که بطور طبیعی در مواد غذایی وجود دارد و ما آن را مصرف میکنیم. فولیک اسید ویتامینی است که در مکمل های غذایی قرار میگیرد و جهت تامین ویتامین B9 روزانه مورد استفاده قرار میگیرد.

علائم کمبود فولیک اسید

از شایعترین علائم کمبود فوالیک اسید میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

✔️ پوست رنگ پریده
✔️ کاهش اشتها
✔️ بداخلاق بودن (تحریک پذیر)
✔️ کمبود انرژی یا به راحتی خسته می شود
✔️ اسهال
✔️ زبان نرم و لطیف

چه کسانی بیشتر در معرض کمبود فولیک اسید هستند؟

✔️ رژیم غذایی نا سالم میخورید
✔️ الکل زیاد مینوشید
✔️ باردار هستند
✔️ مشکل در جذب فولیک اسید دارید
✔️ داروهای خاص مانند داروی تشنج مصرف میکنید

مواد غذایی حاوی فولات (فرم طبیعی ویتامین B9)

• همه سبزیجات چلیپا
• اسفناج
• آووکادو
• لوبیا
• حبوبات
• آجیل
• نخود فرنگی
• مرکبات شامل پرتقال، لیمو، گریپ فروت
• موز
• تخم مرغ

مصرف مواد غذایی حاوی فولات کافی است یا باید قرص فولیک اسید مصرف شود؟

به ندرت کمبود جدی اسید فولیک در بدن مشاهده می شود. با این حال، مردم اغلب این ویتامین را به عنوان مکمل مصرف می کنند زیرا ویتامین B9 طبیعی که در غذا وجود دارد، در اثر پختن غذا در اثر دمای بالا آسیب می بیند. بسیاری از افراد از مکمل های ویتامین B9 برای تقویت رشد و درمان ریزش مو، پوست و ناخن های خود استفاده می کنند زیرا این ویتامین برای ایجاد و ترمیم DNA، کدگذاری پروتئین ها و سنتز سلول ها و بافت های جدید مورد نیاز است.

کمبود ویتامین B9 می تواند سلامت مو و پوست را به خطر بیندازد و باعث بروز مواردی نظیر کم خونی، اسهال مزمن یا مشکلات شناختی و عصبی و نقص های مادرزادی جدی تر در صورت طولانی مدت بودن کمبود ویتامین شود.

چه مقدار از ویتامین B9 برای بدن کافیست؟

هنگام تعیین نیازهای تغذیه ای، میزان ویتامین B9 به عوامل مختلفی بستگی دارد. مقدار توصیه شده روزانه ویتامین B9 برای:

• بزرگسالان ۴۰۰ میکروگرم
• زنانی که باردار هستند یا قصد باردار شدن دارند ۴۰۰ تا ۸۰۰ میکروگرم
• تولد تا ۶ ماهگی: ۶۵ میکروگرم
• سنین ۷ تا ۱۲ ماه: ۸۰ میکروگرم 
• سنین ۱ تا ۳: ۱۵۰ میکروگرم
• سنین ۴ تا ۸: ۲۰۰ میکروگرم 
• سنین ۹ تا ۱۳: ۳۰۰ میکروگرم 
• سنین ۱۴ تا ۱۸: ۴۰۰ میکروگرم

بیشتر ویتامین B9 باید به صورت فولات باشد که در غذاهایی مانند اسفناج، آووکادو و مرکبات پیدا خواهید کرد. از آنجا می توانید از مکمل اسید فولیک برای پر کردن شکاف استفاده کنید. بدن شما ۱۵ تا ۳۰ میلی گرم فولات ذخیره می کند. بیشتر آن فولات در کبد شما و بقیه در خون و بافت های شما است.

فواید فولیک اسید برای بدن

✔️ سیستم عصبی را سالم نگه می دارد
✔️ با ویتامین B12 کار می کند تا گلبول های قرمز سالمی را تشکیل دهد که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند
✔️ به تجزیه، استفاده و ایجاد پروتئین کمک می کند
✔️ ساخت و ترمیم DNA
✔️ به رشد، تقسیم و عملکرد صحیح سلول ها کمک می کند
✔️ پروتئین های خاصی مانند کراتین تولید میکند کند
✔️ کمک به تولید گلبول های قرمز
✔️ سلامت مغز و جلوگیری از  بیماری های روانی مانند افسردگی پس از زایمان، اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی 

عوارض کمبود فولیک اسید

🚩کم خونی
🚩 افزایش خطر بیماری قلبی و برخی سرطان ها
🚩 مشکلات در رشد در جنین در صورتی که افراد باردار فولات کافی دریافت نکنند
🚩 ریزش مو
🚩 نازکی مو
🚩 سفید شدن زودرس مو
🚩 سیاهی دور چشم
🚩 اختلالات ذهنی
🚩 اختلال در عملکرد ایمنی
🚩 افسردگی
🚩 احتمال ابتلا به آلزایمر

عوامل موثر بر کمبود فولیک اسید

• بیماری ها یا جراحی هایی که بر نحوه جذب فولات بدن شما تأثیر می گذارد، از جمله بیماری سلیاک، سندرم روده کوتاه و جراحی بای پس معده بدون اسید معده (آکلرهیدریا) یا اسید معده پایین (هیپوکلرهیدریا)
• داروهایی که بر جذب فولات تأثیر می گذارند، از جمله متوترکسات و سولفاسالازین (آزولفادین)
• اختلال مصرف الکل بارداری کم خونی همولیتیک دیالیز

مطالعات و آزمایش هایی در مورد فواید فولیک اسید

۱) بررسی هفت مطالعه نشان داد که درمان با مکمل های فولات به همراه داروهای ضد روان پریشی ممکن است علائم را در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر از داروهای ضد روان پریشی به تنهایی بهبود بخشد. با این حال، برای حمایت بیشتر از این یافته ها، به مطالعات بزرگتر و قوی تری نیاز است.

۲) کاهش عوامل خطر بیماری قلبی مکمل های حاوی فولات، از جمله اسید فولیک، ممکن است به بهبود سلامت قلب و کاهش خطر بیماری قلبی کمک کنند. تصور می شود که سطوح بالای آمینو اسید هموسیستئین خطر بیماری قلبی را افزایش می دهد. از آنجایی که فولات به تجزیه هموسیستئین کمک می کند، فولات پایین می تواند منجر به سطوح بالای هموسیستئین شود که به عنوان هیپرهموسیستئینمی نیز شناخته می شود. مکمل های اسید فولیک می توانند به کاهش سطح هموسیستئین کمک کنند و ممکن است خطر بیماری قلبی را کاهش دهند. به عنوان مثال، مروری که شامل ۳۰ مطالعه با بیش از ۸۰۰۰۰ شرکت کننده در کل بود، نشان داد که مکمل اسید فولیک منجر به کاهش ۴ درصدی در خطر کلی بیماری قلبی و کاهش ۱۰ درصدی در خطر سکته می شود.

۳) علاوه بر این، استفاده از مکمل های اسید فولیک همراه با داروهای ضد فشار خون ممکن است فشار خون بالا را به طور قابل توجهی بیشتر از داروهای ضد فشار خون به تنهایی کاهش دهد. مکمل های اسید فولیک همچنین ممکن است عملکرد رگ های خونی را در افراد مبتلا به بیماری قلبی بهبود بخشد.

چه عواملی باعث کمبود ویتامین B9 می شوند؟

کمبود ویتامین B9 سه دلیل عمده دارد:

۱) رژیم غذایی:

رژیم غذایی حاوی سبزیجات برگدار و حبوبات احتمالاً فاقد ویتامین B9 است. اگر فرض کنیم که هیچ بیماری زمینه ای مانند بیماری التهاب روده وجود ندارد، این آسانترین علت کمبود فولات است که بدون مداخله پزشکی برطرف می شود.

۲) شرایط پزشکی:

شایع ترین علت کمبود فولات در بزرگسالانی که رژیم متعادل دیگری دارند شرایط پزشکی است که باعث جذب ضعیف مواد مغذی می شود.

فولات در روده کوچک جذب می شود اما برخی از شرایط گوارشی می تواند جذب را دشوار کند. شرایط پزشکی مانند سلیاک و کرون می تواند منجر به آسیب قابل توجهی به دیواره روده ها شود که با گذشت زمان، جذب مواد مغذی را کاهش می دهد. متاسفانه، این شرایط اغلب ممکن است تا سالها تشخیص داده نشوند و همین عامل احتمال آسیب دائمی روده را افزایش می دهد. راه حل این افراد مصرف منظم مکمل اسید فولیک یا ویتامین B است.

۳) داروها:

برخی از داروها وجود دارند که می توانند جذب ویتامین ها و مواد معدنی را در رژیم شما کاهش دهند. موارد زیر داروهایی هستند که ممکن است جذب ویتامین B9 را به شکل طبیعی آن (فولات) در بدن محدود کنند:

• قرص ضد التهاب (غیر استروئیدی) از جمله ایبوپروفن و ناپروکسن.
• سولفاسالازین: دارویی است که برای درمان بیماری التهابی روده (IBD) استفاده می شود.
• آنتی اسیدها، مسدود کننده های H2 و بازدارنده های پمپ پروتون: اینها موادی هستند که اسیدیته داخل معده را خنثی می کنند.
• مواد گیرنده اسید صفراوی: اینها موادی هستند که باعث کاهش کلسترول می شوند.
• داروهای ضد تشنج
• داروهای ادرار آور مانند تریامترن یا دیرنیوم.
• برخی از آنتی بیوتیک ها مانند Trimethoprim. این یک آنتی بیوتیک است که معمولاً برای بهبود عفونت دستگاه ادراری تجویز می شود.

اگر هر یک از داروهای فوق را مصرف می کنید ، با پزشک خود در مورد خون گیری منظم صحبت کنید تا سطح ویتامین B شما را کنترل کند.

تداخلات دارویی با فولیک اسید

اگر مصرف مکمل فولیک اسید ضروری است، به خاطر داشته باشید که اسید فولیک می تواند در اثربخشی سایر داروها تداخل ایجاد کند. داروهایی که اسید فولیک ممکن است با آنها در تداخل باشند عبارتند از:

• تتراسایکلین: این یک آنتی بیوتیک است. فولیک اسید متابولیسم تتراسایکلین را مختل می کند و میزان جذب این آنتی بیوتیک توسط بدن را کاهش داده که باعث کاهش اثر آن می شود. این برای همه مکمل های ویتامین B کمپلکس صادق است.

• فنی توئین: فنی توئین یک داروی ضد تشنج است که به آن دیلانتین نیز می گویند و تحت تأثیر مکمل های اسید فولیک قرار دارد. مصرف  فولیک اسید همراه با فنی توئین می تواند خطر تشنج را افزایش دهد.

• پیریمتامین: این دارو که به داراپریم نیز معروف است، به عنوان درمان پیشگیری از مالاریا و به عنوان درمانی برای توکسوپلاسموز استفاده می شود. اسید فولیک می تواند اثربخشی این دارو را کاهش دهد.

• داروهای شیمی درمانی: برای بیمارانی که در حال حاضر تحت شیمی درمانی هستند بسیار مهم است که قبل از مصرف هرگونه مکمل با متخصص انکولوژی خود مشورت کنند. به ویژه فولیک اسید که می تواند سطح Capecitabine و ۵-fluorouracil را به میزان خطرناکی در بدن افزایش دهد.

قبل از اینکه پزشک هر یک از داروهای فوق را تجویز کند، ضروری است که مکمل هایی را که در حال حاضر مصرف می کنید را به پزشک خود بگویید.

مطالعه بیشتر: قرص آهن

فولات بهتر است یا فولیک اسید؟

هنگامی که غذاهای سرشار از فولات را مصرف میکنید، اکثر فولات به شکل فعال ویتامین B9، اسید لووم فولیک یا ۵-متیل تتراهیدروفولات (۵-MTHF) تبدیل می شود. این یک فرایند کارآمد است، به این معنی که بدن شما سریعتر و کامل تر از مزایای آن بهره می برد. از طرف دیگر، اسید فولیک نمی تواند در سیستم گوارش تبدیل شود در عوض، باید در کبد متابولیزه شود که ناکارآمد و وقت گیر است، این بدان معناست که بهتر است ویتامین B9 خود را از منابع غذایی طبیعی تامین کنید. فقط در صورت لزوم باید به فولیک اسید مکمل اعتماد کنید.

۵-MTHF پیش ماده مهمی برای چرخه متیلاسیون است که طیف گسترده ای از عملکردهای مهم بدن را شامل می شود، از جمله:

• عملکرد ایمنی
• حفظ DNA
• تولید انرژی
• متعادل سازی خلق و خوی
• کنترل التهاب

برخی از افراد دارای چندشکلی (تغییر) در ژن MTHFR هستند، یعنی آنها نمی توانند فولیک اسید را به شکل فعال ۵-متیل تتراهیدروفولات (۵-MTHF) متابولیزه کنند. برای این افراد مصرف فولات از غذاهای طبیعی یا مصرف مکمل های ۵-MTHFR بی خطر تر است؛ بنابراین  فولات برای رشد مو چطور است؟ وقتی صحبت از کمبود فولات و رشد مو می شود، اغلب توصیه می شود که از مکمل اسید فولیک استفاده کنید.

مقاله مرتبط: قرص فولیک اسید ۱ چیست؟

نقش فولیک اسید در بارداری

مکمل های اسید فولیک می توانند به جلوگیری از بی نظمی لوله عصبی، از جمله اسپینا بیفیدا و آنسفالی کمک کنند. مصرف قرص فولیک اسید کافی در دوران بارداری می تواند احتمال تولد نوزاد شما با یکی از این شرایط را کاهش دهد
مکمل های اسید فولیک نه تنها به جلوگیری از مشکلات رشد جنین کمک می کند، بلکه به کاهش خطر عوارض بارداری مانند پره اکلامپسی نیز کمک می کند.

عوارض مصرف فولیک اسید بیش از حد

۱) می تواند کمبود ویتامین B12 را بپوشاند: مصرف زیاد اسید فولیک ممکن است کمبود ویتامین B12 را بپوشاند، بدن به طور مشابه از فولات و ویتامین B12 استفاده می کند، و این به این معنی است که کمبود هر یک می تواند علائم مشابهی ایجاد کند. در صورت عدم درمان، کمبود ویتامین B12 می تواند منجر به آسیب عصبی غیرقابل برگشت شود که تشخیص تاخیری را به ویژه نگران کننده می کند. این می تواند علائمی مانند ضعف، خستگی، مشکل در تمرکز و تنگی نفس ایجاد کند.

۲) زوال ذهنی مرتبط با سن را سرعت می بخشد: مصرف دوزهای بالای مکمل های اسید فولیک ممکن است عوارض جانبی از جمله تسریع زوال ذهنی در افراد مسن و افزایش احتمال عود سرطان ایجاد کند. در افراد مسن جذب ویتامین B12 کاهش می یابد. وقتی شما فولیک اسید با مقدار زیاد مصرف کنید متوجه کمبود ویتامین B12 نخواهید شد، یکی از مهمترین نقش های ویتامین B12 در زمینه حافظه و تمرکز است، پس وقتی فولیک اسید زیاد مصرف شود میتواند باعث افزایش سرعت زوال عقل شود.

۳) آسیب به کبد: فولیک اسید توسط کبد به اجزای کوچک تری تجزیه می شود. در صورتی که شما مقدار فولیک اسید بیش از حد نیاز مصرف کنید باعث تجمع اسید فولیک متابولیزه نشده (UMFA) در خون شما می شود. این در حالی است که مصرف فولات (مواد غذایی حاوی B9) باعث این اتفاق نمی شوند.

۴) کندی رشد مغز جنین: همانطور که مصرف فولیک اسید در دوره بارداری ضروری و مفید است، مصرف بیش از حد آن نیز میتواند مضر باشد. مصرف بیش از حد اسید فولیک در دوران بارداری ممکن است مقاومت به انسولین را افزایش داده و رشد مغز را در کودکان کند کند.

اگرچه تحقیقات بیشتری لازم است، اما بهتر است از مصرف بیش از دوز توصیه شده روزانه ۶۰۰ میکروگرم مکمل های اسید فولیک در دوران بارداری خودداری کنید، مگر اینکه توسط یک متخصص بهداشت توصیه دیگری شود.

مقالات مرتبط:

قرص فولیک اسید ۱ برای چیست؟
معرفی ۵ قرص فولیک اسید+ نقش فولیک اسید در بارداری
تاثیر فولیک اسید در درمان ریزش مو