به نقل از مجله سیب:
در مقالات قبل اشاره کردیم که، سیستم دفاع غیراختصاصی در هنگام جراحت‌های پوستی، که باعث ورود میکروب‌ها به بدن می‌شوند، به سرعت وارد عمل می‌شود و به سایر سلول‌های ایمنی پیام فراخوان می‌فرستد. در این مقاله از سری مطالب پزشکی مجلۀ سیب در این باره توضیح خواهیم داد.
فهرست مطالب
کموتاکسی چیست؟
اگر بخواهیم خیلی خلاصه بگوییم که کموتاکسی چیست باید بگوییم، کموتاکسی به فرایند حرکت سلول‌های متحرک، تحت تأثیر محرک‌های شیمیایی خارجی، گفته می‌شود. کموتاکسی گلبول های سفید نقش مهمی در مبارزۀ سیستم ایمنی انسان در هنگام جراحت‌های پوستی و ورود عوامل خارجی به بدن ایفا می‌کند.
شروع کموتاکسی
مواد شیمیایی مختلفی می‌توانند باعث شروع عملکرد کموتاکسی شوند. بخش مهمی از این مواد از سلول‌های آسیب‌دیده در پوست یا بافت مجروح‌شده ترشح می‌شوند. در حقیقت بدن با این روش پیام فراخوان و بسیج سلول‌های ایمنی به محل جراحت یا عفونت را صادر می‌کند. دیوارۀ سلولی باکتری‌ها و قارچ‌ها و سم آن‌ها نیز می‌توانند به‌عنوان مادۀ شیمیایی محرک عمل کنند و باعث شروع عملکرد کموتاکسی شوند.
مرحلۀ اول کموتاکسی
پس از دریافت پیام کموتاکسی گلبول های سفید خون از طریق رگ‌ها به سمت محل جراحت یا عفونت می‌روند. گلبول‌های سفید ابتدا به دیواره رگ‌های کوچک می‌چسبند سپس با انعطاف‌پذیری خاصی که دارند (البته با هضم بخشی از دیوار عروق به کمک آنزیم‌های خود) از دیوارۀ رگ‌ها عبور می‌کنند، وارد فضای خارج عروقی می‌شوند و به سمت محل جراحت یا تجمع باکتری‌ها می‌روند.
گلبول‌های سفید در این مرحله مواد شیمیایی خاصی را به داخل خون ترشح می‌کنند که خاصیت کموتاکسی دارند و به فراخوان سایر گلبول‌های سفید کمک می‌کنند.
مرحلۀ دوم
در مرحلۀ بعد گلبول‌های سفید به جسم خارجی در محل جراحت واکنش نشان می‌دهند. مثلاً درمورد باکتری‌ها و قارچ‌ها، گلبول‌های سفید اقدام به عمل بیگانه‌خواری (Phagocytosis) می‌کنند. در این فرایند، گلبول‌های سفید باکتری‌ها را به درون خود می‌کشند و آن‌ها را هضم می‌کنند و اگر سلول مهاجم بزرگ باشد، چند سلول بیگانه‌خوار به آن متصل می‌شوند و دیوارۀ سلول را پاره می‌کنند تا سلول از هم بپاشد.
درمورد مواد خارجی مانند ذرات میکروسکوپی خاک که وارد پوست شده‌اند اگر ذرات کوچک باشند، توسط گلبول‌ها تجزیه می‌شوند ولی اگر بزرگ باشند، سیستم دفاعی به دور آن‌ها لایه‌ای به‌صورت کیست یا آبسه ایجاد می‌کند. کیست و آبسه ممکن است در طول زمان خودبه‌خود برطرف شوند یا نیاز به مداخلۀ خارجی و برداشتن (مثلاً به کمک جراحی) داشته باشند.
سخن پایانی
فرایند کموتاکسی بسیار پیچیده است و پروتئین‌های کوچک و بزرگ بسیاری در آن دخالت دارند. از این رو برای تقویت سیستم کموتاکسی می‌توان از مکمل‌هایی که سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند استفاده کرد.
این مکمل‌ها ترکیباتی دارند نظیر: ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب مفید مانند امگا ۳، پادتن‌های (ایمونوگلوبولین‌ها) طبیعی که از سرم یا شیر حیوانات (معمولاً گاو) استخراج می‌شوند و باکتری‌های مفید موسوم به پروبیوتیک‌ها(Probiotics) . مصرف این مکمل‌ها می‌تواند به تقویت فرایند کموتاکسی و کل سیستم ایمنی کمک کند.
چنانچه درمورد کموتاکسی سؤالی دارید، می‌توانید سؤال خود را در قسمت نظرات بپرسید تا پزشکان سیب پاسخ‌گوی پرسش شما باشند.
دکتر فرزاد فهیم تاش
پرسش‌وپاسخ
- کموتاکسی چیست؟ به فرایند حرکت سلول‌های متحرک، تحت تأثیر محرک‌های شیمیایی خارجی، کموتاکسی گفته می‌شود.
- عملکرد کموتاکسی چگونه است؟ هنگام ایجاد آسیب یا ورود یک عامل بیماری‌زا، مواد شیمیایی ترشح می‌شوند که موجب فراخوانی سلول‌های ایمنی به محل می‌شوند و این سلول‌ها در آن محل به مبارزه با عامل بیماری‌زا و ترمیم آسیب می‌پردازند.
منبع
