به نقل از فیتامین:
درمان پای ضربدری (ژنووالگوم) یا همان زانوی ضربدری دغدغه خیلی از افراد جامعه است. این عارضه، زن و مرد نمی‌‌شناسد و متأسفانه به شدت اعتمادبه‌نفس فرد را پایین می‌آورد. از عوارض و آسیب این ناهنجاری که بگذریم، واقعیت این است که زانو ضربدری نمی‌گذارد لباس دلخواه‌تان، زیبایی خودش را نشان بدهد.
با اینکه خیلی از افراد تصور می‌کنند که عارضه پای ضربدری حل شدنی نیست؛ اما خبر خوب، اینکه شما می‌توانید با راهکارهای درمانی (با جراحی یا بدون جراحی) این مشکل را برای همیشه رفع کنید. با خواندنِ این مطلب، ابتدا به‌خوبی این عارضه را می‌شناسید و سپس، پله‌پله با بهترین راه درمان، متناسب با شدت عارضه، آشنا خواهید شد.
معرفی ناهنجاری زانوی ضربدری یا پای ایکس
عارضه‌ای است که در آن زانوها بد شکل شده و به سمت داخل مایل می‌شوند. پای ضربدری بین کودکان رایج است، تا جایی‌که حدود ۷۵ درصد کودکان سه تا پنج سال به عارضه زانوی ضربدری دچارند، اما این وضعیت با افزایش سن کودک خودش را اصلاح می‌کند و زانوها شکل عادی می‌گیرد. طبق گزارش مرکز تحقیقات پزشکی دانشگاه بوستونِ آمریکا ۹۹ درصد این موارد خودبه‌خود تا قبل از هشت سالگی اصلاح می‌شوند.
عوامل ایجاد زانوی ضربدری
عوامل و دلایلی مختلفی باعث ایجاد پای ضربدری می‌شوند که در زیر آن‌ها را نام می‌بریم:
- آرتروز
- رماتیسم
- نرمی استخوان
- عفونت استخوان
- اضافه وزن یا چاقی
- وراثت و سابقه خانوادگی پای ضربدری
- بدجوش‌خوردن شکستگی استخوان‌های ران
- ضعف عضلات همسترینگ داخلی و دو سر ران
- کمبود شدید مواد معدنی استخوان مثل کلسیم یا ویتامین D
- عدم هماهنگی در صفحه رشد کودک یا ضربه وارده به صفحه رشد
چطور پای ضربدری را تشخیص دهیم؟
وقتی شخص دچار زانوی ضربدری، می‌ایستد، بین مچ پاهایش حدود ۱۰ سانتی‌متر فاصله میفتد. نقطه مقابل این ناهنجاری هم پای پرانتزی است، که شاید این ناهنجاری را دیده باشید. ناهنجاری زانوی ضربدری در کودکان زیر ۷ سال، حالتی طبیعی است و موجب بروز علائم دیگری در کودک نخواهد شد.
اما اگر زانوی ضربدری با رشد کودک اصلاح نشود و تا سنین بالاتر ادامه پیدا کند، موجب پا درد و ناراحتی‌های ستون فقرات می‌شود. نشانه‌های زیر مربوط به پای ضربدری در افراد بزرگ‌تر از هشت سال است:
- زانو درد
- مفاصل سفت
- درد در پاها، مچ پا، باسن
- دورشدنِ قوزک پاها از هم
- عدم تعادل هنگام ایستادن
- لنگ‌زدن یا لنگان‌لنگان راه‌رفتن
- سائیده‌شدن زانوها به یکدیگر هنگام راه‌رفتن
عوارض پای ضربدری درمان‌نشده
اگر به پای ضربدری توجه نکنیم ودر پی درمان آن نباشیم، احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد:
- کوتاهیِ پایین‌تنه
- بروز نیمه‌دررفتگی
- آرتروز زودرس
- احساس درد زانو و پا
- کوتاهیِ تاندول آشیل
- فشار زیاد به لبه داخلیِ پا
- کشیده‌شدنِ زانوها به هم
- تمایل به حالت نشستن قورباغه‌ای
بهترین روش‌های درمان پای ضربدری
برای درمان زانو و پای ضربدری ابتدا باید شدت (خفیف، متوسط، شدید) و علت بروز عارضه زانوی ضربدری بررسی شود، سپس پزشک درمان مناسب را تجویز کند. به طور کلی برای درمان این عارضه، راهکارهای زیر مفید و راهگشا هستند.
۱. کاهش وزن و درمان چاقی
اگر چاقی و اضافه وزنِ مفرط باعث انحراف زانوها به سمت داخل شده، باید با رژیم غذایی مناسب و ورزش و فعالیت بدنی، وزن‌تان را کم کنید، تا فشار اضافه از روی زانوها برداشته شود و از خم‌شدنِ بیشتر ساق پا به داخل و بروز زانو و پای ضربدری جلوگیری شود.
۲. اصلاح عادات رفتاری غلط
مثل نشستن قورباغه‌ای‌شکل، این نوع نشستن حتما باید در کودکان رفع شود؛ چراکه باعث انحراف زانوها به داخل می‌شود، به جای آن بهتر است که چهار زانو بنشیند.
۳. تقویت عضلات ران و ساق
در اکثر موارد ضعف عضلات ران باعث بروز ناهنجاری زانوی ضربدری می‌شود که با تقویت عضلات، می‌توان آن را رفع کرد. در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۴. مصرف دارو و مکمل
اگر یک بیماری زمینه‌ای، مثل نرمیِ استخوان یا کمبود شدیدِ موادِ معدنیِ استخوانی، دلیل بروز ناهنجاری زانوی ضربدری شده، پزشک داروها و مکمل‌های مخصوص را برای شما تجویز می‌کند. که ضمن درمان بیماری زمینه‌ای، از بدترشدنِ ناهنجاری زانوی ضربدری جلوگیری شود. همچنین قرار گرفتن در معرض آفتاب برای دریافت ویتامین D در بدن پیشنهاد می‌شود.
۵. کفش طبی و بریس
کفش بریس (Brace) یا آرتوز (Orthosis) در بعضی موارد برای کودکان تجویز می‌شود. به‌طور مثال اگر علت ناهنجاری پای ضربدری، کف پای صاف یا بد راه رفتن است، که با کفش طبی می‌توان مشکل راه‌ِحل کرد.
۶. فیزیوتراپی و جراحی
این راهکار برای موارد حاد پای ضربدری مثل بدفرمیِ شدید پاها و ادامه آن تا بزرگسالی، انجام می‌شود. اگر زانوی ضربدری با حرکات اصلاحی درمان‌پذیر نبود، یا با مصرف مسکن درد کم نشد، با توجه به نظر پزشک، جراحی یکی از گزینه‌های پیشِ‌رو خواهد بود.
۷. حرکات اصلاحی
ناهنجاریِ زانوضربدری حرکات اصلاحی خاصی دارد که به درمان سریع‌تر این عارضه کمک می‌کند، در ادامه این مطلب از فیتامین، این حرکات را معرفی خواهیم کرد.
حرکات اصلاحی فوق‌العاده برای درمان پای ضربدری
ضعف عضلات همسترینگ داخلی و عضلات خارجیِ ران هم به‌عنوان عاملی برای بروز ناهنجاری پای ضربدری است. شخصی که دچار عارضه زانوی ضربدری است به مرور زمان عضلاتش ضعیف می‌شوند. اما خوشبختانه با تقویت این عضلات می‌توان این ناهنجاری را درمان کرد.
۱. لانگ به پهلو
وظیفه حرکت لانگ به پهلو، تقویت عضلات همسترینگ، دورکننده و نزدیک‌کننده لگن و چهارسر ران است. این حرکت اصلاحی برای زانوی ضربدری را باید به ترتیب زیر انجام دهید:
نحوه انجام حرکت
- برای انجام این حرکت بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه‌ها باز کنید؛
- دست‌هایتان را روبه‌روی سینه قرار دهید؛
- یک قدم بلند به سمت پهلوی راست بردارید؛
- روی زانو یک نشست داشته باشید، به این‌صورت که زانوی خود را خم کنید و باسن را عقب دهید؛
- در همین حین پای مخالف باید صاف و کشیده شود و انقباض را در پشت پای خود حس کنید؛
- سپس به حالت اولیه برگردید؛
- این تمرین برای سه ست ۱۲ تایی برای هر پا تنظیم شده است.
۲. زانو بلند استپ
برای انجام این حرکت اصلاحی برای پای ضربدری، احتیاج به استپ یا پله دارید.
نحوه انجام حرکت
- روبروی پله یا استپ بایستید؛
- با یک حرکت ثابت پای راست‌تان را بلند کنید و روی استپ بایستید؛
- دو ثانیه صبر کنید و سپس پایین بیایید؛
- بعد از ۱۰ یا ۱۲ تکرار با پای راست در سه ست، با پای چپ هم همین حرکت را انجام دهید.
۳. اسکات
این تمرین به منظور تقویت عضلات پشت پا و چهار سر تنظیم‌شده، پس آن را بدون دمبل یا وزنه بزنید.
نحوه انجام حرکت
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید، دست‌ها روبه‌روی سینه قرار داشته باشد؛
- تا نیمه بنشینید، دقت کنید که زانوهای‌تان نباید از انگشتان پا جلو بزنند؛
- دو ثانیه مکث کنید و سپس به نقطه شروع بازگردید؛
- حرکت اسکات برای درمان زانوی ضربدری را در سه ست با ۱۲ تکرار انجام دهید.
۴. خارج ران دستگاه
این حرکت برای تقویت عضلات خارجی ران و باسن است.
نحوه انجام حرکت
- دستگاه را روی پای چپ خود قرار دهید.
- پای چپ را بلند کنید و از پهلو تا حد ممکن (حدودا تا کمر- نیمه قد خودتان) بالا بیاورید؛
- به‌آرامی پای خود را پایین بیاورید؛
- بعد از ۱۰ یا ۱۲ تکرار همین حرکت را با پای دیگر انجام دهید.
۵. اسکوات راه رفتنی از پهلو
این حرکت اصلاحی زانوی ضربدری مخصوص تقویت عضلات داخلی و نزدیک‌کننده ران است
نکات انجام حرکت
- زانوها از پنجه پا بیرون نزند؛
- برای حفظ تعادل دست‌ها روبه‌روی بدن باشند؛
- حرکت کردن به حالت اسکات باشد؛
- کمر و گردن ثابت باشد.
- این تمرین را در سه ست با ۱۰ تا ۱۲ تکرار انجام دهید.
سخن پایانی
پای پرانتزی یا زانوی ضربدری یک عارضه شایع بین کودکان زیر ۷ سال است و غالبا در بزرگسالی به صورت خود به خود رفع خواهد شد.
اما اگر همچنان باقی ماند، راهکارهای مختلفی برای درمان و رفع آن وجود دارد. در این مطلب ابتدا پای پرانتزی را توضیح دادیم و سپس راهکارهایی برای درمان آن و چندین حرکت اصلاحی برای زانوی ضربدری معرفی کردیم.
منابع: healthline – livestrong
