مشخصات ظاهری | کوچک ترین و بزرگ ترین خفاش | خصوصیات رفتاری | انواع خفاش | محل زندگی و لانه | غذای خفاش | دشمن | زاد و ولد | طول عمر | خطرات و فواید برای انسان | آیا خفاش شوم است؟ | حقایق جالب
افسانه های زیادی درباره خفاش ها وجود دارد و برخی از مردم این حیوانات را شوم و منحوس می دانند در حالی که خفاش ها از جالب ترین پستانداران روی کره زمین هستند که بیش از ۱۳۰۰ گونه مختلف داشته و روز به روز گونه های بیشتری از آن ها کشف می شود.
در این مقاله از سری مطالب هیجان انگیز دانستنی ها قصد داریم درباره خفاش و خصوصیات و مشخصات آن صحبت کرده و حقایق جالبی از این حیوان در اختیار شما قرار دهیم. با کوکا همراه باشید.
مشخصات ظاهری خفاش
انواع مختلف خفاش اندازه های گوناگونی دارند، برخی از آن ها بسیار کوچک بوده و طول شان به ۲ سانتی متر می رسد در حالی که برخی دیگر بال های بسیار بلند با طول بیش از ۲ متر دارند.
خفاش ها چهار انگشت بلند و یک انگشت شست دارند و این انگشت ها با یک لایه پوست به هم وصل شده اند.
پوست منعطف و تحرک خوب مفاصل این امکان را به خفاش می دهد تا هنگام شکار حشرات به راحتی و در کوتاه ترین زمان ممکن مسیر خود را تغییر داده و طعمه اش را برباید.
خفاش تنها پستانداری است که پرواز می کند. برخی انواع خفاش برای راه یابی و شکار از توانایی ارسال صدا و سنجش پژواک آن استفاده می کنند و برخی دیگر با کمک حس بویایی و بینایی قوی خود غذا پیدا می کنند.
بزرگ ترین و کوچک ترین خفاش
خفاش پوزه خوکی کیتی که در جنگل های تایلند زندگی می کند کوچک ترین خفاش و پستاندار جهان است که طول قدش حدود ۲.۵ سانتی متر – به اندازه یک زنبور – و وزن آن به ۲ گرم می رسد.
روباه پرنده غول پیکر اندونزی بزرگ ترین نوع خفاش است که طول بال های آن به ۲ متر و وزن آن به ۱.۵ کیلوگرم می رسد.
خصوصیات رفتاری خفاش
خفاش از پرندگان پستانداری است که معمولا شب ها شکار می کند.
برخی گونه های خفاش در ارتفاعات بسیار بالا – گاهی در فاصله بیش از ۳ کیلومتری از سطح زمین – پرواز می کنند.
برخی خفاش ها به تنهایی و برخی دیگر به همراه گروه های بزرگ خفاش زندگی می کنند.
خفاش ها همیشه به صورت سر و ته (برعکس) استراحت می کنند و پاهای خود را به جایی آویزان می کنند. دانشمندان هنوز علت این کار را نمی دانند اما برخی می گویند خفاش با این طرز استراحت کردن، در مواقع اضطراری بسیار راحت تر می تواند فرار کند.
انواع خفاش
در جهان بیش از ۱۳۰۰ گونه مختلف خفاش وجود دارد که این حیوان را به دومین بزرگ ترین گروه پستانداران بعد از جوندگان تبدیل کرده است، خفاش ها حدود ۲۰ درصد کل گونه های پستانداران جهان را تشکیل می دهند.
به طور کلی انواع مختلف خفاش را می توان به دو گروه اصلی دسته بندی کرد:
- میکرو خفاش ها
- مگا خفاش ها
میکرو خفاش
اکثر خفاش ها نوعی میکرو خفاش هستند که برای تغذیه از حشراتی مانند بیدها که شب ها از لانه خود خارج می شوند استفاده می کنند.
خفاش های خون آشام تنها گونه میکرو خفاش ها هستند که از خون به جای حشرات استفاده می کنند، اگرچه جای نگرانی نیست زیرا این حیوانات خون گاو و اسب را به خون انسان ترجیح می دهند!
میکرو خفاش ها برای جهت یابی در دل غارهای تاریک و شکار در شب به روش جهت یابی ارسال صدا و سنجش پژواک تکیه دارند و با امواج صوتی غیر قابل شنیدن موقعیت، فاصله و اندازه اشیا و شکار خود را تشخیص می دهند.
مگا خفاش
مگا خفاش ها در مناطق استوایی زندگی کرده و از میوه، شهد و گرده گیاهان تغذیه می کنند. آن ها نسبت به میکرو خفاش ها، چشم های بزرگ تر و حس بویایی قوی تر اما گوش های کوچک تری دارند زیرا برای جهت یابی و شکار تنها از بینایی و بویایی خود استفاده می کنند.
به طور کلی بیش از ۱۵۰ گونه مختلف مگا خفاش وجود دارد که معمولا و نه همیشه، بزرگ تر از میکرو خفاش ها هستند.
محل زندگی و لانه خفاش
برخلاف اکثر گونه های حیوانی، خفاش ها در سراسر دنیا – به جزو نواحی قطبی، بیابان های خشک و تعدادی جزیره جدا مانده – یافت می شوند و صدها گونه مختلف دارند که در غارها و جنگل ها به خصوص در نیمکره جنوبی زمین زندگی می کنند.
به لانه خفاش ها روست (roost) گفته می شود که اغلب در غارها، حفره درخت ها و ساختمان های قدیمی ایجاد شده است و خفاش در آن استراحت و خود را از دید دشمنان پنهان می کند، با این حال انتخاب نوع لانه با توجه به فصل تعیین می شود، مثلا در زمستان معمولا در غارها به خواب زمستانی می روند.
این حیوانات گاهی روی پشت بام ساختمان ها لانه می کنند، لازم به ذکر است خفاش ها جونده نیستند و چوب، سیم یا دیگر قطعات ساختمانی را نمی خورند.
به طور کلی یافتن لانه خوب و مناسب کار دشواری است و معمولا بسیاری از خفاش ها در کلونی های بزرگ با میلیون ها خفاش دیگر زندگی می کنند.
غذای خفاش
خفاش شب ها شکار می کند، غذای بسیاری از خفاش های دنیا حشرات است اما گاهی قورباغه و جوندگان کوچک را نیز شکار می کنند.
برخی از خفاش ها میوه، شهد و گرده گیاهان را ترجیح می دهند و چند گونه نیز وجود دارد که از خون حیوانات تغذیه می کنند.
دشمن خفاش
حیوانات زیادی هستند که به عنوان دشمن خفاش شناخته شده اند اما این مسئله به مکانی که خفاش در آن زندگی می کند بستگی دارد.
از جمله دشمنان و شکارچیان خفاش می توان به برخی پرندگان مانند جغد و شاهین اشاره کرد که هر دو هنگام شب نیز می توانند شکار کنند.
مارها، راکون ها و راسوها از دیگر دشمنان خفاش ها محسوب می شوند، رتیل ها نیز خفاش های کوچک را شکار می کنند و خفاش هایی که روی درختان زندگی می کنند گاهی مورد حمله گربه ها قرار می گیرند.
علاوه بر شکارچیان طبیعی، مواردی همچون از بین رفتن زیستگاه ها، کاهش مواد غذایی به خصوص حشرات به دلیل استفاده از سموم دفع آفات کشاورزی و تغییرات آب و هوایی، از بین رفتن لانه و بیماری از دیگر عوامل از بین رفتن خفاش ها می باشد.
زاد و ولد خفاش
بسیاری از خفاش ها در سال تنها یک بچه به دنیا می آورند، برخی خفاش ها دو بچه و تعداد معدودی نیز هستند که در سال چهار بچه به دنیا می آورند.
فصل جفت گیری خفاش ها معمولا پاییز است زیرا خفاش نر به دلیل خواب زمستانی و ضعیف شدن آماده جفت گیری در بهار نیست اما خفاش ماده تا فصل بهار و زمانی که غذای کافی یافت شود دوران بارداری و زایمان خود را به عقب می اندازد، او در این مدت اسپرم خفاش نر را در بدن خود نگه داشته یا مانع رشد تخمک بارور شده می شود تا فصل مناسب فرا برسد.
در بسیاری از گونه ها، خفاش های ماده در یک لانه جمع می شوند تا دوره زایمان و بزرگ کردن فرزندان را در گروه سپری کنند. این کار باعث می شود بتوانند در مقابل شکارچیان بهتر از خود محافظت کنند.
نوزاد خفاش بعد از دو ماه به اندازه ای بزرگ می شود که بتواند پرواز کند و تا اواسط تابستان لانه را ترک می کند.
طول عمر خفاش
خفاش ها عمر نسبتا طولانی دارند، بیشتر آن ها حداقل ۱۰ تا ۱۴ سال زندگی می کنند و عمر برخی از آن ها به ۳۰ تا ۴۰ سالگی نیز می رسد.
خطرات و فواید خفاش برای انسان
با وجود تمام تصورات غلطی که درباره خفاش ها وجود دارد آن ها در بسیاری از موارد برای انسان ها و محیط زیست مفید هستند.
میکرو خفاش ها با خوردن حشرات به کاهش آفات کشاورزی کمک می کنند و باعث می شوند نیاز به استفاده از سموم دفع آفات توسط کشاورزان کاهش یابد.
خفاش ها به گرده افشانی و تولید میوه کمک می کنند. گفته شده بیش از ۵۰۰ گونه گیاهی از جمله انبه، موز و آووکادو به حضور خفاش ها برای گرده افشانی نیاز دارند.
خفاش های میوه خوار باعث پراکنده شدن دانه ها می شوند و به این ترتیب در رشد بیشتر درختان و پوشش گیاهی در جنگل های بارانی نقش دارند.
آیا خفاش شوم است؟
از صدها سال پیش خفاش به عنوان حیوانی منحوس و شیطانی شناخته شده که احتمالا به دلیل نوع چشمان و دندان های عجیب این پستاندار می باشد.
همچنین افسانه های زیادی درباره خون آشام بودن خفاش ها وجود دارد که باعث شده بیشتر از خفاش ها وحشت داشته باشیم در حالی که تنها سه گونه از خفاش ها از خون حیوانات تغذیه می کنند و همه آن ها در دل جنگل های آمریکای جنوبی و نه در ترانسیلوانیا زندگی می کنند.
حقایق جالب درباره خفاش ها
- یک خفاش در یک ساعت می تواند تا هزار پشه را بخورد.
- خفاش ها دارای رگ های خاصی هستند که باعث می شود خون آن ها به درستی جریان پیدا کرده و هنگام سر و ته شدن سرگیجه نگیرند.
- با وجود تشابه آن ها به جوندگان، خفاش ها بیشتر از موش ها با انسان ها رابطه دارند.
- غارهای نیا در ایالت ساراواک مالزی در جزیره گرمسیری بورنئو به هزاران خفاشی که در آن زندگی می کنند به شهرت رسیده است.
- خفاش های خون آشام دندان های بسیار تیز کوچکی دارند که می تواند پوست حیوانات را سوراخ کند بدون آن که حتی حیوان متوجه شود!
- خفاش های خون آشام می توانند حامل هاری باشند که باعث می شود گزش آن ها به صورت بالقوه خطرناک شود.
- گفته شده بیماری کرونا ویروس ۲۰۱۹ احتمالا از خفاش به سایر حیوانات و سپس به انسان ها منتقل شده است.
- خفاش های می توانند با سرعت ۹۶ کیلومتر در ساعت پرواز کنند.
- حواس خفاش بسیار قوی است و گفته شده برخی خفاش ها می توانند صدای پا را از ۹.۵ کیلومتر دورتر تشخیص دهند.
- خفاش های مادر از طریق بو و صدا می توانند فرزند خود را در میان هزاران یا میلیون ها خفاش تشخیص دهند.
منابع: a-z-animals – nationalgeographic – bats
