به نقل از چطور:
اگر اهل ایران‌گردی باشید، شاید از خود بپرسید در زنجان کجا بریم؟ جاهای دیدنی زنجان متنوع و جذاب است که سفر شما را به‌یادماندنی می‌کند. زنجان از شهرهای قدیمی محسوب می‌شود و به همین دلیل بافت قدیمی شهر سراسر بناهای تاریخی و آثار هنری به‌جامانده از گذشتگان است. در این مقاله، جاذبه‌های این شهر زیبا را معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
معرفی زنجان
شهرستان زنجان مرکز استان زنجان در شمال غرب ایران است. این شهر تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سردی دارد. جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری در این شهر وجود دارد که می‌توانید از دیدن آنها لذت ببرید. زنجان در زمان اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانیان، تأسیس شد و در ابتدا «شهین» یا «شاهین» نامیده می‌شد. با گذشت زمان این نام به «زنگان» و بعدها به «زنجان» تغییر یافت. قدمت، طبیعت بکر و جاذبه‌های گردشگری زنجان آن را شهری دیدنی و جذاب کرده‌اند.
جاهای دیدنی زنجان
۱. گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه در زمان سلطان محمد خدابنده (۷۰۴ – ۷۱۲ هجری قمری) ساخته شده است. این بنا یکی از باشکوه‌ترین معماری‌های ایرانی است که ۸ رواق مرتفع دارد و می‌گویند آنها را از ۸ درِ بهشت الهام گرفته‌اند. وزن گنبد ۲۰۰ تن است و آن را روی ستون‌هایی به‌مساحت ۵۰ متر مربع قرار داده‌اند. گنبد سلطانیه نمایانگر هنر آن دوران است. در این سازه خاتم‌کاری، گچ‌کاری، قلمزنی و کاشی‌کاری‌های جذابی را می‌بینید که همگی با هم هماهنگ‌اند. آیاتی از قرآن کریم نیز به‌خط ثلث و کوفی در قسمت‌های مختلف این بنا نوشته شده که بسیار چشم‌نواز است.
گنبد سلطانیه ۳ بخش اصلی دارد: اتاق گنبد، سرداب و تربت‌خانه. بیشترین تزئینات را در قسمت داخلی اتاق گنبد می‌بینید. گنبد این بنا از ۲ پوسته به‌ارتفاع ۵۰ متر تشکیل شده و به همین دلیل در برابر زلزله مقاوم است. چند نورگیر هم در این قسمت طراحی کرده‌اند که در آن دوران برای تشخیص زمان استفاده می‌شده‌اند و کاربردی همچون ساعت داشته‌اند. سرداب در بخش جنوبی ساختمان و زیر تربت‌خانه است که سلطان محمد خدابنده در آنجا به خاک سپرده شده است. ورودی این قسمت ارتفاع کمی دارد تا افراد هنگام ورود به این قسمت، با احترام به مقبره نزدیک شوند.
تربت‌خانه نیز در ضلع جنوبی بنا با طول ۱۷، عرض ۸ و ارتفاع ۱۶ متر ساخته شده است. این قسمت به تربت‌خانه معروف است، زیرا روی دیوار محراب آیاتی از قرآن به‌خط کوفی و ثلث با خاک حرم حسین بن علی (ع) نوشته شده است.
۲. بازار زنجان
بازار قدیمی از جاهای دیدنی زنجان است که قدمت آن به زمان آقا محمدخان قاجار برمی‌گردد. این بازار از ۲ بخش بازار بالا و پایین تشکیل می‌شود. در بازار پایین علاوه بر کالاهای محلی، اجناس روستاهای اطراف را نیز می‌فروشند. ۲ کاروانسرای محلی به‌نام‌های سرای ملک و سرای گلشن در این بازار قرار دارد که در سال ۱۳۴۵ شمسی، تعمیر و نوسازی شده‌اند. مسجد آقا شیخ فیاض و مسجد میرزا هم در کنار ۲ حمام عمومی بلوری و معینی از دیگر جاذبه‌های دیدنی بازار است. بنای بازار را متناسب با شرایط آب‌وهوایی زنجان طراحی کرده‌اند؛ مثلا معماری سقف بازار عایق دماست و مانع نفوذ سرما می‌شود.
بازار زنجان در مجموع ۹۴۰ مغازه دارد که در ۸ قسمت قرار گرفته‌اند. هر قسمت مربوط به صنف خاصی است و در این بازار طلا و جواهرات، منسوجات، میوه فروخته می‌شود.
۳. موزه مردم‌شناسی زنجان
موزه مردم‌شناسی در عمارت تاریخی رخت‌شوی‌خانه زنجان واقع شده است. این موزه یادگاری از دوران قاجار است که زنان در سازه سرپوشیده آن مشغول شست‌وشوی لباس‌ها می‌شدند. بنای تاریخی رخت‌شوی‌خانه را ۲ برادر به‌نام‌های مشهدی اکبر و مشهدی اسماعیل در بافت تاریخی شهر زنجان ساخته‌اند. در این بنا از سنگ، چوب و آجر استفاده کرده‌اند و معماری آن بسیار زیبا و منحصربه‌فرد است. در طراحی قسمت‌های داخلی از سنگ استفاده کرده‌اند که استحکام زیادی دارد و در برخورد با آب دچار مشکل نمی‌شود. نمای بیرونی را نیز با کاهگل پوشانده‌اند که عایق دماست. نورگیرهایی در سقف این ساختمان وجود دارد که با آن اوقات شرعی را تشخیص می‌دادند.
۴. غار کتله‌خور
غار کتله‌خور به فاصله ۱۴۰ کیلومتر از زنجان، در دامنه رشته‌کوه سقیزلو، از جاذبه‌های طبیعی این شهر است. کتله‌خور به‌معنای کوه خورشید است؛ دلیل این نام‌گذاری هم این است که خورشید از پشت این کوه طلوع می‌کند. دهانه ورودی غار حدود ۶ تا ۸ متر است. کتله‌خور عمیق‌ترین غار ایران است. طول این غار ۱۳ کیلومتر است و زمان ایجاد آن را بیش از ۱۰۰میلیون سال پیش تخمین زده‌اند.
رسوبات آهکی مخروطی‌شکلی از سقف این غار آویزان‌اند که رنگ‌های جذابی دارند و این غار را به مکانی جذاب برای تماشای عظمت طبیعت بدل می‌کنند. غار کتله‌خور نه‌تنها از نظر زمین‌شناسی شگفت‌انگیز است، بلکه اهمیت باستان‌شناسی هم دارد. در حفاری‌های درون غار، آثار باستانی از جمله سفال و ابزار سنگی کشف کرده‌اند که نشان می‌دهد در دوران باستان هم انسان‌ها در این منطقه سکونت داشته‌اند. غار کتله‌خور برای علاقه‌مندان به طبیعت، ماجراجویان و کسانی که به کاوش در میراث غنی فرهنگی و طبیعی ایران علاقه دارند، تجربه‌ای به‌یادماندنی مملو از زیبایی‌های شگفت‌انگیز خواهد بود.
۵. عمارت ذوالفقاری
مجموعه تاریخی عمارت ذوالفقاری در بافت قدیمی شهر زنجان، یکی دیگر از جاهای دیدنی شهر زنجان است. این خانه علاوه بر سرداب، ۲ طبقه دارد. ورودی طبقه همکف به یک هشتی منتهی می‌شود که با ۲ راه‌پله به طبقه بالا راه دارد. تالارها و اتاق‌های نشیمن را در طبقه فوقانی طراحی کرده‌اند. نقطه اصلی معماری این بنا گنبد چهارطاقی است که آن را در قسمت مرکزی سقف ساخته‌اند. در مرکز این گنبد، نورگیرهای هشت‌ضلعی زیبایی وجود دارد که جذابیت عمارت را چند برابر می‌کند. هنرمندان قاجاری سقف اتاق‌ها را نیز هندسی و هنرمندانه تزئین کرده‌اند. نمای عمارت ذوالفقاری آجری و شیشه تمام پنجره‌ها رنگی است. در این بنا کاشی‌کاری‌های هنری دوره قاجار را هم می‌توانید مشاهده کنید.
۶. مسجد جامع زنجان
مسجد جامع زنجان یکی از جاذبه‌های معماری این شهر است که ارزش هنری زیادی دارد. این بنا را عبدالله میرزا، یازدهمین فرزند فتحعلی شاه قاجار، در سال ۱۲۴۲ هجری قمری ساخته است. در شرق و غرب صحن مسجد، شانزده حجره به موازات هم وجود دارد که در کنار ۳ شبستان، زیبایی معماری آن دوران را نمایان می‌کنند. کاشی‌کاری‌های دوره قاجار در دیوارها و گنبد بزرگ مسجد هم بسیار زیبا و دیدنی است.
۷. امامزاده سید ابراهیم
مقبره امامزاده سید ابراهیم یکی از بناهای تاریخی شهر زنجان است. روی گنبد این امامزاده سوره جمعه از قرآن کریم را به‌خط ثلث نوشته‌اند. طراحی گنبد و خطاطی ویژه این بنا زیبایی آن را افزایش می‌دهد. این بنا در سال ۱۳۵۰ مرمت و تعمیر شده است.
۸. دودکش جن
دودکش جن پدیده طبیعی بسیار جذابی در شهرستان ماهنشان از توابع زنجان است. این پدیده بر اثر فرسایش ناهمگن زمین ایجاد می‌شود و ستون‌های بلندی از رسوبات سنگ‌ها باقی می‌ماند که به‌شکل دودکش است. معمولا یک قطعه سنگ بزرگ در قسمت بالایی این ستون‌ها به وجود می‌آید که به جذابیت آن می‌افزاید. در علم زمین‌شناسی این پدیده را «هودو» می‌نامند و یکی از جاذبه‌های گردشگری در سراسر جهان است. در گذشته چون اطلاعی درباره این مسئله نداشتند، چنین سازه‌های طبیعی مرموزی را به جن‌ها ربط می‌دادند؛ به همین دلیل هودوهای شهرستان ماهنشان دودکش جن یا تخت جن نامیده می‌شوند.
۹. پل سردار
پل سردار یکی از ۳ پلی است که روی رودخانه زنجان‌رود ساخته شده‌اند. این بنا از آثار دوره قاجار است که در سال ۱۲۹۳ به‌دستور سردار ذوالفقار خان اسدالدوله، از ملاکین معروف زنجان، احداث شد. پل سردار ۸۰ متر طول و ۱۲ متر ارتفاع دارد و عرض آن کمتر از ۵ متر است. پایه‌های این پل سنگی است و در بنای کلی از آجر استفاده کرده‌اند. فضاهای توخالی زیادی در پل وجود دارد که سازه را در برابر فشار مقاوم کرده است. در طاق‌های میانی کاشی‌کاری‌های جذاب و آجرهای تزئینی زیبایی به چشم می‌خورد. قسمتی از آجرها خطاطی کوفی دارد و توضیحاتی از سال ساخت پل را روی آن حک کرده‌اند.
۱۰. شهرستان خدابنده
خدابنده یکی از جاهای سرسبز زنجان است. این شهر در ۸۸کیلومتری زنجان واقع شده است و از مرتفع‌ترین مناطق این استان است. آب‌وهوای این شهر نیمه‌مرطوب و سرد است، اما با توجه به اختلاف ارتفاع، هوا در همه نقاط یکسان نیست. سوجاس و سهرورد دو تا از روستاهای دیدنی زنجان هستند که در کتب تاریخی و سفرنامه‌ها به آنها اشاره شده است. سوجاس دشت سرسبزی است که رودخانه سجارود در آن جاری است.
یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری خدابنده حرم حضرت قیدار نبی، فرزند حضرت اسماعیل، است. در این بنا ۲ کتیبه سنگی و ۶ جلد قرآن خطی تاریخی وجود دارد که می‌توانید از آنها دیدن کنید.
۱۱. کاروانسرای سنگی
