به نقل از ارز دیجیتال:
اگر به قیمت سرسامآور بسیاری از NFT ها نگاهی بیندازیم، متوجه میشویم که تجملگرایی وارد دنیای ارزهای دیجیتال نیز شده است. تصاویرِ لوکس پروفایل با قیمتهای میلیوندلاری پشت ویترینهایی قرار گرفتهاند که سرمایهگذاران خُرد با سرمایههای اندکشان به آنها دسترسی ندارند.
علاوهبراین، بهنظر میرسد ماهیت توکنهای غیرمثلی محدودیتهایی برای بازار این کلاس دارایی ایجاد کرده است. شاید بازاری با داراییهای محدود و تعداد مشتریان محدودتر به نوآوری تازهای برای جذب سرمایهگذاران بیشتر نیاز داشته باشد. اینجاست که F-NFT یا توکن غیرمثلی تقسیمشده پا به میدان میگذارد.
F-NFTها آمدهاند تا بازار NFTها را دموکراتیکتر و راه را برای ورود سرمایهگذاران متوسط و خُرد به دنیای NFTها باز کنند. در این مطلب، قصد داریم مفهوم NFTهای تقسیمشده و نحوه کارکرد و مزایا و معایب آنها را بررسی و برخی از مطرحترین آنها را نیز معرفی کنیم؛ پس تا پایان مطلب همراه ما باشید.
مفهوم F-NFT و داراییهای تقسیمشده (Fractionalized Assets) چیست؟
یکی از اولین پرسشهایی که درباره توکنهای غیرمثلی تقسیمشده یا F-NFT به ذهن خطور میکند، این است که F-NFT دقیقاً چیست؟ خوشبختانه این مفهوم چندان پیچیده نیست. درک مفهوم محوری تقسیمبندی داراییها میتواند به فهمیدن معنای توکنهای غیرمثلی تقسیمشده کمک کند. بهطورکلی، تقسیمبندی NFTها بدینمعناست که هرکسی بتواند صاحب بخشی هرچند کوچک از یک NFT کامل باشد.
درحقیقت، شاید این مفهوم کموبیش مانند مالکیت بخشی از سهام یک شرکت باشد. بهزبان سادهتر، میتوان گفت تقسیمبندی راهحلی نوآورانه برای سوقدادن فناوری NFT بهسمت سرمایهگذاران خُرد و طبقه متوسط جامعه است.
بیشتر بخوانید: چهار تصور غلط درباره توکنهای غیرمثلی؛ NFTها را بهتر بشناسیم
حالا با درنظرگرفتن مفهوم تقسیمبندی داراییها، بیایید به این پرسش برگردیم که NFTهای تقسیمشده چیست؟ ازلحاظ طراحی فنی، NFTهای تقسیمشده تفاوت چندانی با NFTهای عادی ندارند. تنها تفاوت چشمگیر آنها با توکنهای غیرمثلی این است که F-NFTها به قطعات یا بخشهای کوچکتری تقسیم شدهاند. قطعهقطعهشدن هر NFT به همه علاقهمندان امکان میدهد که بخشی از هریک از NFTهای دلخواهشان را دراختیار داشته باشند.
یکی از فناوریهای راهگشا در ایجاد F-NFTها استفاده از قراردادهای هوشمند (Smart Contract) است. این قراردادها کمک میکنند تا مقدار مشخصی از NFTها با سهم مالکیت مشخص ایجاد شوند. توکنهای تقسیمشده به هرکدام از دارندگان خود سهمی از مالکیت NFT را ارائه میدهند. نکته جالب این است که هرکسی میتواند توکنهای غیرمثلی تقسیمشده خود را در بازارهای ثانویه NFT تبادل یا معامله کند.
آیا میتوان توکنهای غیرمثلی را تقسیم کرد؟
هم بله و هم خیر. پاسخ به این پرسش بسیار پیچیده است. درواقع ازلحاظ فنی، یک NFT تقسیمپذیر نیست؛ چون مثلی (Fungible) نیست. همانطورکه نمیتوان تابلوِ نقاشی مونالیزا را با حفظ ارزش آن به دو بخش تقسیم کرد، توکن غیرمثلی بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club) را نیز نمیتوان به دو بخش تقسیم کرد. این کار فقط زمانی ممکن است که NFTهای تقسیمشده را بهکار ببرید.
دراصل، توکن غیرمثلی را نمیتوان به بخشهای کوچکتر تقسیم کرد؛ ولی NFTهای تقسیمشده راهحل جایگزینی برای این محدودیت ارائه میکنند. شما با خرید یک F-NFT، درحقیقت سند مالکیت یک بخش از NFT اصلی را میخرید.
ناگفته نماند که چندی پیش استانداردی با نام ERC-864 روی بلاک چین اتریوم ایجاد شد که قرار بود امکان ساخت NFTهای تقسیمشده را فراهم کند؛ اما درنهایت، این استاندارد راه به جایی نبرد و فعلاً تنها روش تقسیمکردنِ NFTها استفاده از F-NFTهاست.
F-NFT چگونه کار میکند؟
بهطورکلی، هر NFT یک توکن است که براساس استاندارد مشخصی طراحی و پیادهسازی شده است. دو استاندارد متفاوت برای ساخت توکنهای غیرمثلی عبارتاند از: استاندارد ERC-721 اتریوم و استاندارد BEP-721 بیانبی (BNB). هریک از این استانداردها برای NFTهای شبکههای مخصوص خود بهکار میروند.
پیش از فرایند تقسیمشدن یک NFT، توکنها باید در یک قرارداد هوشمند قفل شوند. قراردادهای هوشمند برنامههایی روی یک بلاک چین هستند که توابع و عملکردها را بهطورخودکار و در زمان تکمیل شرایط ازپیشتعیینشده اجرا میکنند. زمانیکه NFT اصلی یا کامل در قرارداد هوشمند قفل شد، این قرارداد براساس قوانین ازپیشتعیینشده خود توکن غیرمثلی مدنظر را به بخشهای کوچکتر تقسیم میکند. هریک از بخشهای کوچکتر با یک F-NFT نمایندگی میشود. تعداد این بخشهای کوچکتر بههمراه قیمت و متادیتا و دیگر ویژگیهای آنها را مالک NFT اصلی مشخص میکند.
توکنهای غیرمثلی نمیتوانند به بخشهای کوچکتر تقسیم شوند؛ ازاینرو، F-NFTها راهحل جایگزینی برای این محدودیت ارائه میکنند. شما با خرید یک F-NFT، درحقیقت سند مالکیت بخشی از NFT اصلی را میخرید.
پسازآن، هرکدام از بخشها یا توکنها مالکیت جزئی از کل NFT اصلی را نمایندگی میکنند و در محدوده زمانی مشخص یا تا فروش کامل میتوانند به فروش گذاشته شوند. تعداد بخشها را مالک NFT اصلی تعیین میکند؛ بنابراین، تقسیم یک NFT به هزار یا ۱۰هزار یا حتی ۱۰میلیون توکن نیز امکانپذیر است.
این قابلیت نشان میدهد که درعمل میتوان یک نقاشی ارزشمند را نیز توکنیزه کرد؛ مانند تابلوِ «شب پرستاره» وینسنت ونگوگ که ارزشی بیش از ۱۰۰میلیون دلار دارد. پس از ساخت توکن غیرمثلی اصلی، میتوان آن را تقسیمبندی و به هزاران یا حتی صدها هزار بخش تقسیم کرد؛ درنتیجه، افراد عادی با سرمایه متوسط هم بخشی از یک اثر هنری گرانقیمت را میتوانند بخرند.
تفاوت F-NFT و NFT چیست؟
همانطورکه گفتیم، NFTهای تقسیمشده که با عنوان F-NFT شناخته میشوند، نشاندهنده درصدی از مالکیت یا بخشهایی از یک NFT کامل هستند؛ بنابراین، تفاوت بین این دو کاملاً مشهود است. یک NFT موجودیتی کامل است؛ درحالیکه F-NFTها را میتوان جزء یا بخشی از یک کل در نظر گرفت.
توجه به این نکته نیز مهم است که فرایند تقسیمبندیکردن معکوسپذیر است و F-NFTها نیز میتوانند به یک NFT کامل تبدیل شوند. قراردادهای هوشمندی که یک NFT را به بخشهای کوچکتر تقسیم میکنند، معمولاً گزینهای برای بازخرید هم دارند. این گزینه به سرمایهگذار F-NFT امکان میدهد که همه F-NFTهای دیگر را بخرد و NFT کامل را آزاد کند.
دارنده F-NFT میتواند با انتقال تعداد مشخصی از توکنهای تقسیمشده از یک مجموعه به قرارداد هوشمند آن، گزینه بازخرید را برای جمعکردن قطعات دیگر NFT اصلی فعال کند. با فعالشدن این گزینه، رویداد حراج بازخرید برای مدتزمان مشخصی اجرا میشود و به دیگر دارندگان F-NFTها فرصت تصمیمگیری برای فروش میدهد. اگر فرایند بازخرید در این مدتزمان انجام گیرد، بخشها بهطورخودکار به قرارداد هوشمند بازمیگردند و خریدار صاحب کل NFT میشود.
دارندگان F-NFT چگونه سود میکنند؟
بزرگترین مزیت برای مالکان NFT تقسیمشده این است که صاحب درصدی از یک NFT بزرگتر و گرانقیمتتر میشوند. بسته به NFT و پلتفرمی که از آن خریده شده، دارنده NFT تقسیمشده ممکن است بهاعتبار آن F-NFT، حقوق حاکمیتی خاصی در آن پلتفرم دریافت کند. بهعنوان مثال، مجموعه کریپتوپانکس ۱۰هزار توکن غیرمثلی دارد که بهدلیل قیمتهای گزافشان فروش کمی دارند. در آوریل۲۰۲۱، مجموعهای از ۵۰ کریپتوپانکس به ۲۵۰میلیون NFT تقسیمشده تبدیل شد.
در فوریه۲۰۲۲، ارزش بازار این NFTهای تقسیمشده موسوم به توکنهای یوپانک (uPunk) درحدود ۱۲.۹میلیون دلار بود. دارندگان توکنهای یوپانک میتوانند برای هریک از کریپتوپانکهای این مجموعه قیمتی را پیشنهاد دهند. اگر بیش از ۵۰درصد دارندگان توکنهای یوپانک رأی به آزادشدن مجموعه بدهند، NFTهای حراجشده به بیشترین قیمت پیشنهادی فروخته میشود.
برخی از پروژههای F-NFT از سهامگذاری (Staking) نیز پشتیبانی میکنند و دارندگان آنها میتوانند از توکنهای خود درآمد غیرفعال داشته باشند. میوتنت کتس (Mutant Cats) یا گربههای جهشیافته یکی از این پروژههاست.
F-NFTهای معروف
همه NFTها قابلیت تقسیمبندیشدن دارند؛ بنابراین، نمیتوان با قاطعیت فهرستی از برترین پروژههای F-NFT گردآوری کرد. بااینحال، درادامه مطلب نمونه کوچکی از F-NFTهای مشهور موجود در بازار را مرور میکنیم.
کریپتوپانکس (CryptoPunks)
ازآنجاکه برخی از کریپتوپانکها با قیمت میلیوندلاری خریدوفروش میشوند، گزینه مطلوب و مناسبی برای تقسیمبندی بهشمار میروند. همانطورکه گفتیم، پیشازاین نیز توکنهای کریپتوپانک در پلتفرم توکنهای غیرمثلی یونیکلی (Unicly) تقسیمبندی شدهاند.
هنر NFT گرایمز (Grimes’ NFT art)
یکی از اولین هنرمندانی که وارد دنیای توکنهای غیرمثلی شد، گرایمز (Grimes) است که قیمت کارهای هنریاش تا ۶میلیون دلار هم گزارش شده است. اخیراً دو NFT او با نام نیوبورن ۳ و نیوبورن ۱ (Newborn ۱ و Newborn ۳) در بازار NFT اوتیس (Otis) تقسیمبندی شده است.
گربههای جهشیافته (Mutant Cats)
گربههای جهشیافته فراتر از اثر هنری ساده هستند. درواقع، این گربهها بهعنوان حق عضویت دارندگان خود در DAO یا سازمان مستقل غیرمتمرکز گربه جهشیافته عمل میکنند. NFT گربههای جهشیافته متشکل از ۹٬۹۹۹ گربه است که بهواسطه نوعی بیماری جهش پیدا کردهاند. کاربران میتوانند کل یک NFT گربه جهشیافته یا بخشی از آن را در بازار اوپن سی (OpenSea) خریدوفروش کنند. دارندگان NFTهای گربههای جهشیافته در این اکوسیستم حق رأی دارند. همچنین، دارندگان با سهامگذاری این توکنهای غیرمثلی یا F-NFT آنها، میتوانند روزانه ۱۰ توکن فیش (FISH) بهعنوان پاداش دریافت کنند.
توکن دوج میم (Doge Meme)
مالک NFT دوج میم آن را در ژانویه۲۰۲۱ به قیمت ۴میلیون دلار خرید و به ۱۷میلیارد توکن داگ (DOG) تقسیمبندی کرد. ۲۰درصد از کل توکنهای داگ ایجادشده به قیمت کل حدود ۴۵میلیون دلار به ۱,۷۹۶ خریدار در بازار میسو (MISO) فروخته و بقیه توکنها هم به یونیسواپ (Uniswap) و سوشیسواپ (Sushiswap) منتقل شد.
بازارهای مشهور F-NFT
فهرست بازارهای NFT روزبهروز بلندتر میشود. امروزه، فضاهای خریدوفروش متنوعی برای همه انواع NFTها ایجاد شده است. درحالیکه فروشگاههای بزرگ توکنهای غیرمثلی همه انواع NFTها و طرفداران آنها را گِرد هم میآورند، بازارهای کوچکتری نیز هستند که بر موسیقی یا میمها یا توکنیزهکردن داراییهای فیزیکی مانند املاک تمرکز دارند.
درکنار بازارهای NFTهای هنری و موسیقی، پلتفرمهایی هم ایجاد شدهاند که به NFTهای تقسیمشده اختصاص یافتهاند. برخی از پلتفرمهایی که کاربران میتوانند در آنها F-NFTها را بهراحتی معامله کنند، عبارتاند از:
- اوتیس (Otis): اوتیس یکی از پلتفرمهای سرمایهگذاری در NFT است که در آن کاربران میتوانند در مجموعههای NFT و توکنهای غیرمثلی هنری سرمایهگذاری و سبد توکنهای غیرمثلی خود را مدیریت کنند و NFTها را بهراحتی بخرند و بفروشند. همچنین، کاربران میتوانند از این پلتفرم برای تقسیمبندیکردن NFTها استفاده کنند.
- یونیکلی (Unicly): یونیکلی برای سرمایهگذارانی است که در پی تبدیل مجموعه NFT خود به داراییهای قابلمعامله با نقدینگی تضمینشده هستند. سرمایهگذاران میتوانند از این پلتفرم برای تقسیمبندی NFTها و ایجاد مجموعههای قابلمعامله استفاده کنند.
- فرکشنال دات آرت (Fractional.art): سرمایهگذاران میتوانند در این پلتفرم NFTها را بخرند و بفروشند و تقسیمبندی کنند. همچنین، آنان میتوانند ازطریق این پلتفرم صاحب مجموعهای از NFTهای تقسیمشده شوند که از هیچ طریق دیگری نمیتوانستند به آنها دست یابند.
- نیفتکس (Niftex): نیفتکس نوعی برنامه غیرمتمرکز (dApp) است که امکان ایجاد و خریدوفروش F-NFTها را برای کاربران فراهم کرده است. ازآنجاکه نیفتکس برنامهای غیرمتمرکز است، برای دسترسی به امکانات آن باید کیف پول وب ۳.۰ خود را به آن متصل کنید.
مزایای F-NFT
F-NFTها نیز مانند هر دارایی دیگری، مزایا و معایب خاص خود را دارند. درابتدا، نگاهی به مزایای این نوع از دارایی خواهیم انداخت.
۱. دموکراتیککردن دنیای NFT
قیمت بسیار گران برخی از NFTها میتواند مانعی برای مشارکت سرمایهگذاران خُرد در این بازارها باشد. تقسیمبندیکردن یک NFT گرانقیمت علاوهبراینکه هزینهها را برای کاربران کاهش میدهد، امکان دسترسی به NFTها را برای تعداد بیشتری از سرمایهگذاران فراهم میکند.
یادآوری این نکته نیز اهمیت دارد که وقتی قیمت یک NFT افزایش مییابد، ارزش همه F-NFTهای مرتبط با آن هم افزایش مییابد. درمقابل، اگر ارزش NFT اصلی دچار سقوط ناگهانی شود که در بازار ارزهای دیجیتال رایج است، ارزش همه F-NFTهای آن نیز کاهش خواهد یافت.
۲. کمک به کشف قیمت NFT
NFTهای تقسیمشده میتوانند مکانیسم کشف قیمت را بهبود ببخشند و تعیین کنند که یک NFT خاص چقدر ارزش دارد. اجازه بدهید این مزیت را با ذکر مثالی بیشتر بررسی کنیم:
- مونالیزا: کشف قیمت غیرممکن است؛ چون مالک هرگز نمیفروشد.
- NFT کامل: کشف قیمت ممکن، اما دشوارتر است و به عمق بازار و تعداد NFTهای مقایسهشدنی در بازار بستگی دارد. تعداد اندک NFTها کشف قیمت را سختتر میکند.
- NFTهای تقسیمشده: کشف قیمت آسان است؛ چراکه واحدهای بیشتری معامله میشوند و افراد بیشتری میتوانند با قیمت ارزانتر در معامله مشارکت کنند.
۳. نقدشوندگی بیشتر
مهمترین ویژگی NFTها منحصربهفردبودن آنهاست که باعث میشود تقسیمپذیر یا تکثیرشدنی نباشند. این یکتایی و بیهمتابودن دستیابی به NFTها را محدود میکند؛ بهویژه انواع ارزشمندشان را که تنها چند سرمایهگذار ثروتمند میتوانند آنها را بخرند. F-NFTها محدودیت نقدشوندگی را جبران میکنند؛ چراکه این توکنها بهراحتی در بازارهای ثانویه خریدوفروش میشوند.
درحقیقت، بهجای هفتهها یا ماهها انتظار برای فروش یک NFT، سرمایهگذاران متعددی ممکن است به خرید فوری بخشی از آن تمایل داشته باشند. فراموش نکنید که هرچه واحدهای یک کالا بیشتر و تقاضا برای آن بیشتر باشد، نقدشوندگی آن نیز بیشتر است؛ مثلاً:
- مونالیزا: تقاضای زیادی دارد؛ زیرا بسیاری از مردم تمایل دارند آن را بخرند. مشکل این است که فقط یک واحد از آن وجود دارد و اصلاً بازاری برای آن نیست.
- دلار: تقاضا برای خرید دلار زیاد است و واحدهای بسیاری از آن وجود دارد؛ بنابراین، نقدشوندگی بازار دلار زیاد و معامله آن آسان است.
- یک NFT کامل: بسته به NFT مدنظر تقاضا متغیر است؛ چراکه فقط یک واحد از هرکدام وجود دارد و در بازار با نقدینگی اندک معامله سخت است.
- NFTهای تقسیمشده: بسته به NFT مدنظر تقاضا متغیر است؛ زیرا واحدهای زیادی از آن موجود است و بازارش نقدینگی بیشتری دارد. ازاینرو، خریدوفروش آن آسانتر است.
معایب F-NFTها
درست مانند هرچیز دیگری در این دنیا، F-NFTها نیز معایب خود را دارند. افرادی که قصد دارند در این نوع جدید دارایی سرمایهگذاری کنند، باید معایب موجود را در نظر بگیرند. درادامه، به برخی از معایب F-NFTها اشاره میکنیم.
۱. مشکل بازسازی
وقتی از مالکیت کسری از یک NFT صحبت میشود، بازسازی آن میتواند مشکلساز باشد. اگر یک NFT کامل داشته باشید، همهچیز ساده است. شما آن را بهطورکامل دراختیار دارید و هر زمان که بخواهید، میتوانید آن را بفروشید. بااینحال، اگر مالک ۵۰درصد از این دارایی باشید، داستان متفاوت است؛زیرا از قابلیتهای یک NFT کامل نمیتوانید برای NFT نصفشده خود استفاده کنید. بدیهی است که نمیتوانید بدون خرید بخشهای دیگر، NFT کاملی برای فروش داشته باشید.
بنابراین، اگر پس از فروش ۵۰درصد از کل داراییتان به یک خریدار تصمیم بگیرید NFT کامل را بازسازی کنید و خریدار از فروش آن به شما امتناع ورزد، با مشکل مواجه خواهید شد. پس چاره چیست؟ فعلاً راهکاری وجود ندارد. پروتکلهای تقسیمبندی باید راهی برای بازسازی بخشها و تبدیل مجدد آنها به NFT اصلی ارائه دهند.
۲. خطر حمله سایبری
باتوجهبه اینکه کل فرایند تقسیمبندی ازطریق فناوری قراردادهای هوشمند انجام میشود، امکان حمله سایبری در آنها وجود دارد. اگر در قرارداد هوشمند خطایی وجود داشته باشد، هکر باتجربهای میتواند قرارداد را هک کند و سرمایه همه کسانی که بخشی از آن هستند، بهخطر بیندازد.
جمعبندی
بازار NFT همچنان ازنظر محبوبیت و تقاضا در حال انفجار است و مطمئناً با پیشرفت بیشتر فناوری بلاک چین، شاهد پیشرفتهای جالبتر و کاربردهای بیشتر آنها نیز خواهیم بود. مفهوم NFTهای تقسیمشده هنوز در حال تکامل است؛ اما بهنظر میرسد که روند بزرگ بعدی در صنعت در حال رشد ارزهای دیجیتال باشد. تقسیمبندی NFT نقدینگی بیشتر و درنتیجه گزینههای بیشماری را برای استراتژیهای سرمایهگذاری ممکن میسازد.
F-NFTها درهای بازار NFT را به روی مجموعه گستردهتری از سرمایهگذاران باز میکنند و اطمینان میدهند که موج بعدی کسب درآمد از داراییهای دیجیتال بهواسطه آنها روی خواهد داد. افزونبراین، NFTهای تقسیمشده به سرمایهگذاران کوچک کمک میکنند تا مالکیت توکنهای غیرمثلی را تجربه کنند.
تقسیمبندی چشمانداز استفاده از NFTها را بهطور چشمگیری گسترش میدهد؛ اما همچنان مشکل بازسازی یک NFT پس از تقسیمشدن وجود دارد و این مسئلهای است که انتظار میرود پروتکلهای ایجادکننده F-NFTها راهحلی برای آن پیدا کنند.
همچنین اگر میخواهید با دنیای توکنهای غیرمثلی بیشتر آشنا شوید، شرکت در دوره جامع NFT101 دید وسیعتری از این حوزه به شما میدهد. دوره جامع NFT، دورهای کامل برای شروع سفر شما در دنیای NFTهاست.