پلیس از گذشته و در اذهان مردم صرفا یک نهاد برقرار کننده امنیت و نظم بخشی در جامعه شناخته می شده است در حالی که امروز این سازمان بزرگ در کاهش آسیب‌ها و مسائل اجتماعی نقش آفرین محسوب می شود.
گروه جامعه خبرگزاری مهر – سید اسد رجبی: هفته فراجا از ۱۳ مهر ماه آغاز شده و به مدت یک هفته ادامه دارد. این مناسبت به پاسداشت زحمات نیروهای انتظامی و تلاش‌های آنان در برقراری امنیت و نظم در جامعه نامگذاری شده و گرامی داشته می شود.
نقش اجتماعی پلیس در کاهش مسائل اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. پلیس نه تنها به عنوان ضابط قانون در برقراری نظم و امنیت شناخته می‌شود، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر روی مسائل اجتماعی مانند کاهش جرم، پیشگیری از بزهکاری، بهبود روابط اجتماعی و ایجاد اعتماد عمومی دارد.
شاید بتوان اولین نقش پلیس را پیشگیری از جرم دانست. جایی که پلیس با حضور فعال و پیشگیرانه در سطح جامعه، می‌تواند از وقوع جرایم پیشگیری کند. این امر شامل گشت‌زنی در محله‌ها، تعامل با مردم و پیگیری رفتارهای مشکوک است. اجرای طرح‌هایی مانند “پلیس محله محور” یا “پلیس جامعه‌محور” نمونه‌هایی از این اقدامات است که به کاهش جرم و افزایش حس امنیت در محله‌ها کمک می‌کنند.
اما از نقش پلیس در مقابله با آسیب‌های اجتماعی نباید غفلت کرد. پلیس نقش مهمی در شناسایی و کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد. این آسیب‌ها شامل اعتیاد، خشونت خانگی، کودکان کار و سایر معضلات اجتماعی است. پلیس از طریق همکاری با سازمان‌های اجتماعی می‌تواند به شناسایی و مدیریت افرادی که در معرض این آسیب‌ها هستند کمک کند و زمینه‌های بازپروری و حمایت از آنان را فراهم آورد.
تعامل با شهروندان و آموزش عمومی یکی دیگر از نقش های فعال پلیس می تواند باشد جایی که پلیس با آموزش شهروندان درباره مسائل اجتماعی و جرایم می تواند نقش مهمی از کاهش آسیب های اجتماعی ایفا کند. اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخش در مدارس، محله‌ها و رسانه‌ها، شهروندان را با حقوق و وظایف خود آشنا می‌کند و نقش پلیس در برقراری امنیت را برای جامعه روشن می‌سازد. این آموزش‌ها می‌تواند از طریق کارگاه‌های آموزشی، اطلاع‌رسانی‌های عمومی و حتی تعاملات روزمره پلیس با شهروندان صورت گیرد.
شاید کمتر کسی برای پلیس نقش مداخله گرایانه در مواقع بحران و مدیریت تنش‌های اجتماعی قائل باشد اما به زعم نگارنده در سالهای اخیر نقش پلیس در بحرانی ها و تنش های اجتماعی نقشی مهم و اساسی است. زیرا پلیس اولین نیروی برقرار کننده نظم و امنیت در جامعه محسوب می شود.
در شرایط بحرانی مانند تظاهرات، اعتراضات و یا اختلافات اجتماعی، پلیس نقش واسطه‌گر و مدیریت‌کننده را ایفا می‌کند. توانایی پلیس در مدیریت بحران و جلوگیری از تشدید خشونت یا درگیری‌های اجتماعی به حفظ آرامش و کنترل وضعیت جامعه کمک می‌کند.
شاید دو دهه قبل اگر برای پلیس نقش ایجاد کننده اعتماد عمومی قائل بودیم از سوی برخی مورد هجمه قرار می گرفتیم زیرا پلیس را صرفا یک نیروی نظامی می دیدند اما امروز بر کسی پوشیده نیست که ایجاد اعتماد عمومی یکی از نقش های پلیس است.
اعتماد عمومی به پلیس یکی از پایه‌های اساسی برای کاهش مسائل اجتماعی است. زمانی که مردم به پلیس اعتماد داشته باشند، بیشتر مایل هستند که مشکلات و معضلات را پیش از رسیدن به نقطه بحرانی اطلاع داد و همکاری بیشتری در برقراری نظم و امنیت داشته باشند. این اعتماد از طریق رفتار حرفه‌ای، احترام به حقوق شهروندان و پاسخگویی به موقع به مشکلات آنان به دست می‌آید.
یکی دیگر از موضوعاتی که پلیس می تواند به کمک مداخله منطقی در آن به کاهش مسائل اجتماعی اقدام کند حل اختلافات و کاهش تنش‌ها میان افراد جامعه آن هم با قید فوریت است.
پلیس می‌تواند نقش واسطه‌ای در حل اختلافات فردی و گروهی در جامعه ایفا کند. مداخله‌های زودهنگام پلیس در اختلافات محلی، خانوادگی و اجتماعی می‌تواند از تبدیل این اختلافات به بحران‌های بزرگتر جلوگیری کند و به کاهش تنش‌ها در سطح جامعه کمک کند.
فرض کنید میان افراد یک خانواده یا یک محله اختلافی ایجاد شده باشد. در این زمان پلیس پیش از انجام هر گونه اقدام امنیتی و انتظامی می تواند صرفا با شنیدن حرف های طرفین و ایجاد تعامل میان آنها به حل مشکل کمک کند.
شاید آخرین حلقه از نقش آفرینی پلیس در کاهش مسائل و آسیب های اجتماعی را باید در توسعه همکاری این نهاد با سایر نهادهای جامعه دید.
جایی که پلیس برای کاهش مسائل اجتماعی باید با نهادهای مختلف اجتماعی، از جمله شهرداری‌ها، سازمان‌های خیریه، مراکز آموزشی و سایر ارگان‌های دولتی و غیردولتی همکاری کند.
این همکاری‌ها می‌تواند به ایجاد برنامه‌های جامع‌تر برای کاهش آسیب‌ها و ارتقای سطح زندگی مردم منجر شود.
برای مسائل موضوع جمع آوری معتادان متجاهر یک مساله اجتماعی است. تا زمانی که پلیس صرفا جمع کننده معتادان از سطح شهر باشد این اقدام فایده چندانی نخواهد داشت.
اما به محض هماهنگی پلیس با مقام قضایی، سازمان های حمایتی نظیر بهزیستی، شهرداری و سایر نهادهای حتی مردمی جمع آوری معتادان به سهولت و با اثرگذاری بیشتری انجام میگیرد.
در مجموع، نقش اجتماعی پلیس فراتر از برقراری امنیت است و شامل ابعاد گسترده‌ای از تعامل با جامعه و ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی سالم‌تر است. توجه به این جنبه‌های اجتماعی و افزایش مشارکت پلیس در آنها می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی در کاهش معضلات اجتماعی داشته باشد.
