بندرعباس- یکی از آیین‌های سنتی مردم هرمزگان در روز عاشورا آیین «شیر و کُتَل» است که باید با توجه به گستردگی ابعاد، آن را بزرگترین سوگواره تئاتر خیابانی در کشور بدانیم.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – علی ستاری: روز عاشورا برای جهان اسلام روزی بسیار مهم و حیاتی است چرا که در این روز خونی از رگ‌های اسلام بر زمین ریخته است که جوشش آن تا قیام قیامت ادامه خواهد داشت و از جوشش آن حیات اسلام و بقای مسلمانی ما همه ساله احیا می‌شود؛ از این رو همه ساله به فضل الهی بر مجد و عظمت آئین‌های روز عاشورا افزوده می‌شود و سنت‌های بزرگداشت این روز سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و امروز در قرن چهاردهم شمسی و بعد از ۱۳۸۵ سال از عاشورای ۶۱ هجری مردمان سرزمین‌های اسلامی برای شهید مظلومِ عاشورا خون گریه می‌کنند و امروز همه فهمیده‌اند که پیروزِ میدان کربلا حسین بن علی علیه‌السلام است و از دل این پیروزی مکتبی انسان‌ساز را تبلیغ می‌کنند.
یکی از رازهای ماندگاری نهضت عاشورا بعد از گذشت بیش از ۱۳ قرن همین آئین‌های سنتی در عزاداری سیدالشهدا علیه‌السلام است، آیین‌هایی که باید ریشه‌های آن را در باورها و علایق مردمان دانست.
دوران آل بویه مبدا بسیاری از آئین‌های عاشورایی ایران
بدون شک وقتی به تاریخ ایران می‌نگریم در می‌یابیم که روی کار آمدن حکومت شیعی آل بویه در ایران، تأثیر بسزایی در شکل‌گیری آئین‌های سنتی مرتبط با عاشورا و کربلا داشته است و تقریباً یکی از مبادی عزاداری برای سیدالشهدا علیه‌السلام در ایران به این دوره بر می‌گردد چنانچه احمد دیلمی معروف به معزالدوله که توانسته بود خلیفه عباسی را شکست دهد دستور داده بود در عاشورای سال ۳۵۲، مردم دکان‌ها را تعطیل کرده و به سوگواری بپردازند؛ طبق منابع تاریخی در آن دوره عزاداری برای سیدالشهدا علیه‌السلام به صورت دسته جمعی و با رخت‌های سیاه بر تن رواج پیدا می‌کند؛ البته بدون شک باید دوره صفویه را یکی از قلّه‌های رواج این آئین‌ها بدانیم.
آئین «شیر و کُتَل» آئینی ۹۰۰ ساله در میناب
یکی از آئین‌های کهن در استان هرمزگان که در روز عاشورا برگزار می‌شود آئین «شیر و کُتَل» است، بر اساس باور عامه این آئین سنتی از زمان آل بویه برای هرمزگانی‌ها به امانت مانده است اما زمانی که به تاریخچه کُتَل گردانی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که برخی منابع از جمله گزارشات جهانگردان اروپایی حمل چنین آلاتی را به دوره صفویه نسبت داده‌اند که نمی‌توان از آن نتیجه گرفت که قبل از این دوره وجود نداشته است چرا که گزارش‌هایی از عزاداری برای سیدالشهدا به صورت نظام مند در دوره آق قویونلوها نیز وجود دارد.
بنابراین با این تفاسیر باید برای آئین شیر و کتل مینابی‌ها در روز عاشورا قدمتی حداقل ۹۰۰ ساله را متصور شویم؛ البته این آئین تنها آئین دارای قدمت مینابی‌ها در ماه محرم نیست چرا که مراسم «عَلَم پیغمبر» مینابی‌ها که همه ساله در روز پنجم محرم برگزار می‌شود نیز بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ سال قدمت دارد.
این آئین در شهر بندرعباس نیز برگزار می‌شود که باید آن را تقلیدی از مردمان میناب بدانیم چرا که قدمت میناب به بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سال بر می‌گردد و بندرعباس به عنوان مرکز استان هرمزگان بیش از ۴۰۰ سال عمر ندارد.
همانطور که از اسم آئین «شیر و کُتَل» مشخص می‌شود این آئین از دو محور تشکیل شده است، نخست؛ کتل که میله‌ای بلند تا ارتفاع ۶ متر است که با پارچه‌های سبز، مشکی و قرمز تزئین شده و به عنوان نمادی برای عزاداری و سوگواری مورد استفاده قرار می‌گیرد و دوم «شیر» که در ادبیات تعزیه خوانی و شبیه خوانی به شیر تعزیه معروف است، در آئین شیر و کتل ضمن حمل کتل، شیری عروسکی را نیز بر روی تخته‌ای نشانده و بر دوش حمل می‌کنند و آن شیر نیز بر روی دوش مردم و مقابل دیده‌گان سایرین به ضجه و عزاداری می‌پردازد، این نمایش پایان کار نیست بلکه آنچه که آئین شیر و کتل را متمایز می‌کند حضور گستره هنرمندان و تعزیه‌خوانان مینابی است که به صورت زنده و همراه با حرکات جمعیت هر کدام گوشه‌ای از داستان کربلا را روایت می‌کنند که البته این روایت در مینای بیشتر معطوف به روایت اسارت خاندان آل الله و حمل سرهای به نیزه رفته است اما در بندرعباس نیز این آئین برگزار می‌شود و میان سیل جمعیت در گوشه‌ای مخدّراتِ حرم سوار بر شترانِ بدون جهاز به اسارت برده می‌شوند و در گوشه‌ای دیگر سقای دشت کربلا علمداری می‌کند؛ در این آئین که می‌توان آن را بزرگترین سوگواره دارای نمایش خیابانی دانست از صبح تا ظهر می‌توان بسیاری از روایات کربلا را به چشم دید.
کاروان اسرا و برگزار کنندگان آئین شیر و کتل در میناب عموماً از حسینیه ابوالفضل و علی بن ابیطالب (ع) محله بی نازنینی تا حسینیه صاحب الزمان (عج) (لب رود خانه) این مراسم را از صبح عاشورا تا ظهر عاشورا برگزار می‌کنند و مردم و هیأت‌های مذهبی شهر میناب نیز در این جمع به عزاداری می‌پردازند.
شیری که در این آئین از آن استفاده می‌شود نمایشی از یکی از روایات کربلا است که طبق آن شیری در روز عاشورا بر پیکر پاک امام حسین علیه‌السلام عزاداری کرده است که البته صحت آن محل تردید در بین علمای شیعه است.
