مجله نماوا، محمد تقیزاده
آیدا پناهنده پس از «ناهید» (۱۳۹۳) و «اسرافیل» (۱۳۹۵) در سال ۱۳۹۹ فیلم سینمایی «تیتی» را ساخت که از حیث اجرا و نویسندگی از دو اثر قبلی یک سروگردن بالاتر است و بهترین اثر کارنامه هنری وی به شمار میرود. پناهنده از زمان ساخت «ناهید» و «اسرافیل» نیز نشان داده بود که فیلمساز خوشقریحه و بااستعدادی است و مدیوم سینما و داستانگویی را خوب میشناسد، اما «ناهید» و «اسرافیل» اگرچه ازنظر حس و حال و اتمسفری که به تماشاگر منتقل میکرد فیلمهایی قابلاعتنا و بهیادماندنی بودند، اما به لحاظ فیلمنامه و کشش دراماتیک گویا چیزی کم داشتند. این بار پناهنده فیلمی با المانهای ممتاز و بینالمللی ساخته که بهسختی میتوان در درام پرکشش و تعلیق و شخصیتهای سمپاتیک و همراهکننده فیلم نقص و ایرادی پیدا کرد.
«تیتی» را باید یک فانتزی عاشقانه دانست که نسبت به «ناهید» و «اسرافیل» فضای فانتزی و رویاپردازانهتری دارد و تداعیگر سفرها و ماجراهای اودیسهوار شازده کوچولو دوسنت اگزوپری است. فضای سرد و رئال «ناهید» و «اسرافیل» در اینجا جای خود را به حال و هوایی شیرین و رویاگونه داده که پرداخت چنین فضایی ریسک بزرگی برای هر فیلمسازی محسوب میشد چراکه اینگونه فضاسازیها اغلب به سمت سانتیمانتالیسم و قصههای غیرقابلباور و تخیلی میرود که حتی موجب تمسخر تماشاگر و کمدی ناخواسته میشود، اما پناهنده با شناخت بر متن و تسلطی که بر فضاسازی و کارگردانی داشته، توانسته این ریسک بزرگ را به جان بخرد و از عهده این مهم برآید که یک فانتزی عاشقانه را فارغ از هرگونه سانتیمانتالیسم، تخیل بیش از حد، شعار و تصنع خلق کند و این نخستین دستاورد پناهنده و سازندگان «تیتی» بوده است.
فضاسازی و اتمسفر فیلمهای پناهنده از امتیازات اصلی کارنامه هنری گزیدهکار، اما پربار این فیلمساز زن نوگرای سینمای ایران محسوب میشود، فضاسازی که در دیگر فیلمهای وی نیز برگبرنده و عامل تمجید و تحسین بوده، در «تیتی» نیز به بهترین شکل اجرا و به نمایش درآمده است. پناهنده توانسته در «تیتی» از صحنه ابتدایی تا فینال، سکانسهای تأثیرگذار و بدون غلو و شعارزدگی را نشان تماشاگر دهد و این توانایی علاوه بر کشش دراماتیک باعث تأثیرگذاری نیز میشود. گریز مداوم به عشق و مسائل هستی شناسانه که در قالب دو شخصیت متناقض از نظر تحصیلات و جایگاه اجتماعی بیان میشود باعث میشود «تیتی» فراتر از یک ملودرام سرگرمکننده و جذاب، سبب تعمیق و تفکر تماشاگر نیز شود.
سه شخصیت اصلی داستان یعنی تیتی، ابراهیم و امیرساسان یک مثلث عشقی متفاوت با دیگر آثار این چنینی در سینمای ایران شکل میدهند که هر یک به خاطر شخصیتپردازی دقیق و پرداخت حرفهای برای تماشاگر همراه کننده عمل میکنند. دوئلهای دو به دوی این سه شخصیت یکی دیگر از وجوه جذاب فیلم است: تیتی با ابراهیم، ابراهیم با امیرساسان و تیتی با امیرساسان. هر یکی از این سه شخصیت به دلایلی زندگیشان به هم گرهخورده و مسائل عاطفی، معیشتی و کاری باعث پیوند این سه نفر به هم شده است. این پیوند باورپذیر که حاصل دقت نویسندگی فیلمنامهنویسان بوده سبب شده تمامی لحظات کلکل یا دوئل این سه نفر که باانگیزههای مختلفی نیز صورت گرفته باورپذیر و تماشایی از آب درآید. ابراهیم نماینده طبقه تحصیلکرده و فرد میانسال باشخصیتی است که با وجود اینکه در کارش پیشرفت زیادی دارد، اما در زندگی شخصی دچار مشکل شده و همسرش قصد جدایی کرده، تیتی با وجود اینکه از طرف اطرافیانش خلوضع جلوه داده میشود اما تصمیمات عاقلانه و رفتارهای انسانی و فراتر از تصور از خود بروز میدهد و امیر ساسان نیز باوجود شخصیت پایین و رفتارهای بزهکارانه عمیقاً دلبسته تیتی است و این المانهای شخصیتی متفاوت و باورپذیر، جملگی باعث پیشبرد دقیق داستان و باورپذیری و سمپاتی کاراکترها شده است.
برگ برنده تیتی در ارتباط با تماشاگر و جلب توجه منتقدان و داوران که در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر شاهد آن بودیم، فیلمنامه پخته و کامل آن است که حاصل همکاری مشترک آیدا پناهنده و ارسلان امیری بوده است. این دو در فیلم دیگری به نام «زالاوا» و به کارگردانی ارسلان امیری، در ژانر دیگری نیز همکاری داشتند که حاصل آن همکاری نیز یکی از بهترین فیلمهای گونه وحشت در سینمای ایران شده است تا بتوان طور نتیجه گرفت که زوج امیری و پناهنده را باید از بهترین نویسندگان حال حاضر سینمای ایران دانست که از همین حالا تماشای کار جدید آنها کنجکاوبرانگیز به نظر میرسد.
درمجموع، «تیتی» را میتوان از بهترین فیلمهای سالهای اخیر سینمای ایران دانست که از وجوه مختلف هنری، اجتماعی، ادبی و روانشناسی قابلتحلیل و نقد است و ساعتها میتوان درباره آن حرف زد و مقالات زیادی درباره آن نوشت بهعلاوه اینکه فیلم حاصل تلاش یک گروه سازنده حرفهای است که بیانصافی است اگر در نوشتن از فیلم تنها به هنرنمایی بازیگران و توانایی کارگردان و نویسندگان آن اشاره کرد. فیلمبرداری فرشاد محمدی، موسیقی علیرضا افکاری، تدوین عماد خدابخش و سایر عوامل فنی فیلم از صدا و نور تا طراحی صحنه و لباس در بهترین شکل و کاملترین وجه خود عمل کردند؛ به همین دلیل است که میتوان «تیتی» را اثری کمنظیر در سینمای ایران نامید که در قالب رشتههای متنوع فنی و محتوایی قابلتحلیل و تمجید است.
تماشای آنلاین فیلم سینمایی تیتی در نماوا