روشهای جلوگیری از بارداری با توضیح کامل

آگاهی از زمان تخمک گذاری (روش بیولوژیک)

به این روش پیشگیری، تنظیم خانواده طبیعی هم می گویند. آگاهی از زمان تخمک گذاری به این معنی است که هنگامی که خانم احتمال بارداری زیادی دارد، نزدیکی انجام نشود. برای آگاهی از زمان تخمک گذاری باید به تغییرات ترشحات رحمی و دمای بدن توجه کنید. برای این که این روش جلوگیری را درست انجام دهید باید از یک متخصص سلامتی کمک بگیرید.

تخمک گذاری یا آزاد شدن تخم از تخمدان به طور طبیعی اواسط چرخه قاعدگی اتفاق می افتد. برای مثال اگر چرخه قاعدگی خانمی همیشه ۲۸ روز به طول می انجامد تخمدان ها روز ۱۴ این دوره تخمک آزاد می کنند.حالا شما می بایست همیشه دو یا سه روز قبل و بعد از این ۱۴ روز را در نظر بگیرید و در این فاصله مقاربت بدون جلوگیری نداشته باشید. بنابراین این خانم می بایست از روز ۱۱ تا ۱۷ چرخه قاعدگی اش مقاربت نداشته باشد.

مزایا:

• به دارو یا وسیله ای نیاز نیست.
• هزینه ای ندارد.

معایب:

• زن و شوهر نمی توانند هر وقت که می خواهند نزدیکی داشته باشند.
• حدود ۲۵ درصد از افرادی که از این روش استفاده می کنند ناخواسته باردار می شوند.

روش بیرون کشیدن آلت

در آمریکا تقریبا ۶ دهم زنان گفته اند که همسر آنها از روش بیرون کشیدن آلت قبل از انزال برای جلوگیری از بارداری استفاده می کند. اگر این کار به موقع و به درستی انجام شود احتمال بارداری ۴ درصد در سال است و در کل ۱۸ درصد ناخواسته باردار می شوند.

از این روش بهتر است در زمانهایی غیر از زمان تخمک گذاری استفاده شود

پیشگیری از بارداری با کاندوم مردانه

استفاده از کاندوم مردانه یکی از راه های قدیمی و معمول جلوگیری از بارداری است. کاندوم از ورود اسپرم به بدن زن جلوگیری کرده و در برابر بیماری های جنسی هم از زوجین حفاظت می کند. البته سالانه ۱۵ درصد از زوج هایی که از کاندوم مردانه برای جلوگیری استفاده می کنند ناخواسته بچه دار می شوند.

مزایا:

• به راحتی می توان آن را تهیه کرد.
• ارزان است.
• در برابر بیماری های جنسی حفاظت می کند.

معایب:

• تنها زمانی موثر است که به درستی استفاده شود.
• یکبار مصرف است.
• لذت رابطه جنسی را تحت تاثیر قرار می دهد.

پیشگیری از بارداری با اسپرم کش

اسپرم کش حاوی ماده شیمیایی ای است که اسپرم را می کشد و به صورت کف، ژل، یا کرم قبل از نزدیکی در داخل واژن زن قرار می گیرد. بعضی از انواع اسپرم کش ها باید نیم ساعت قبل از نزدیکی به کار برده شوند. استفاده  مداوم از این روش باعث التهاب بافت ها می شود و خطر ابتلا به بیماری های جنسی و عفونت ها را بالا می برد بنابراین اسپرم کش ها اغلب به همراه روش های دیگر جلوگیری به کار می رود.

مزایا:

• استفاده از آن آسان و ارزان است.

معایب:

• خطر ابتلا به بیماری های جنسی را افزایش می دهد.
• حدود ۲۹ درصد احتمال بارداری ناخواسته وجود دارد.

دیافراگم

دیافراگم یک کلاهک گنبدی شکل لاستیکی است که قبل از نزدیکی روی دهانه رحم گذاشته می شود و دهانه ی رحم را می پوشاند. این وسیله همراه با اسپرم کش استفاده می شود و کارایی آن در حد کاندوم مردانه است. ۱۶ درصد از افرادی که از این وسیله استفاده می کنند، مخصوصا آنهایی که به درستی استفاده نمی کنند ناخواسته باردار می شوند.

مزایا:

• ارزان است.
• از یک عدد از آن دو سال می توان استفاده کرد.

معایب:

• دکتر باید این وسیله را جا بندازد.
• در برابر بیماری های جنسی حفاظت نمی کند.
• در طول قاعدگی نباید از آن استفاده کرد چون خطر سندرم شوک سمی را افزایش می دهد.

کلاهک رحم

کلاهک رحم شبیه دیافراگم است ولی کوچکتر از آن است. این وسیله روی دهانه رحم قرار می گیرد و از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می کند. این وسیله با اسپرم کش استفاده می شود. درصد بارداری ناخواسته با استفاده از کلاهک رحم در زنانی که تا به حال بچه نداشته اند ۱۵ درصد و برای بقیه ۳۰ درصد است.

مزایا:

• به مدت ۴۸ ساعت می تواند در دهانه ی رحم بماند.
• ارزان است.

معایب:

• به وسیله ی دکتر باید جا انداخته شود.
• در مقابل بیماری های جنسی حفاظت نمی کند.
• در طول پریود نباید استفاده شود.

اسفنج ضد بارداری

اسفنج ضد بارداری از کف ساخته شده است و حاوی اسپرم کش است. این اسفنج ۲۴ ساعت قبل از نزدیکی باید جلوی دهانه ی رحم قرار گیرد. تاثیر این وسیله تقریبا به اندازه ی کلاهک رحم است. خطر بارداری ناخواسته در زنانی که فرزندی نداشته اند ۱۶ درصد و در بقیه ۳۲ درصد است. خوبی این وسیله این است که برعکس دیافراگم و کلاهک رحم لازم نیست دکتر آن را جا بندازد.

روش استفاده از اسفنج ضدبارداری

• ابتدا اسفنج را با ۲ قاشق غذاخوری (۳۰ میلی لیتر) آب برای فعال کردن اسپرم کش خیس کنید. آب اضافی را فشار دهید.
• اسفنج را به داخل واژن بکشید، با کشیدن اسفنج در طول دیواره پشتی، تا رسیدن به گردن رحم ادامه دهید. سمت کمرنگ یا مقعر باید با گردن رحم شما روبرو باشد و پس از آن، حلقه باید به راحتی از بین برود.
• اسفنج را در مجموع باید ۲۴ ساعت داخل واژن نگه دارید. شما باید آن را حداقل ۶ ساعت پس از مقاربت واژن خارج کنید.
• با شستن دست ها و گرفتن حلقه اسفنج را از واژن خارج کنید. پس از حذف آن، ِ اطمینان حاصل کنید که اسفنج یک تکه است.

مزایا:

• به پزشک نیازی نیست.
• تاثیر آن سریع است.

معایب:

• قرار دادن آن سخت است.
• از بیماری های جنسی محافظت نمی کند.
• در طول پریود نباید استفاده شود.

قرص ضد بارداری

نوع رایج قرص ضد بارداری از هورمون های استروژن و پروژسترون برای جلوگیری از تخمک گذاری استفاده می کند. تاثیر این قرص در صورتی که در تاریخ مشخص از آن استفاده شود بسیار زیاد است. فقط ۸ درصد از استفاده کنندگان از این روش ناخواسته باردار می شوند و آن هم افرادی هستند که دز دارو روی آنها اثر نمی کند. قرص های ضد بارداری هم مثل دیگر راه های جلوگیری از بارداری هورمونی به تجویز پزشک نیاز ندارد.

مزایا:

• قاعدگی را منظم و خونریزی را کمتر می کند یا اینکه ممکن است بسته به نوع قرص شخص پریود نشود.
• درد پریود را کم می کند.

معایب:

• هزینه دارد.
• از بیماری های جنسی محافظت نمی کند.
• ممکن است اثرات جانبی ای مثل احساس سفتی در سینه ها، لک صورت، لخته شدن خون، و فشار خون بالا داشته باشد.
• بعضی از خانم ها هم اصلا نباید از قرص های ضد بارداری استفاده کنند.

چسب جلوگیری از بارداری

خانم هایی که در به یاد آوردن تاریخ قرص های جلوگیری مشکل دارند می توانند از چسب جلوگیری از بارداری استفاده کنند. چسب جلوگیری از بارداری به پوست می چسبد و یک بار در هفته عوض می شود. ۳ هفته باید از چسب استفاده شود و هفته ی چهارم چسب را نمی چسبانیم. این چسب همان هورمون هایی که قرص های جلوگیری از بارداری داشتند را آزاد می کنند و تاثیر آن به همان اندازه می باشد.

مزایا:

• عادت ماهانه را منظم و خونریزی را کمتر می کند.
• فرد احساس درد کمتری می کند.
• نیازی به یاد آوری تاریخ دقیق نیست.

معایب:

• هزینه دارد.
• ممکن است مشکلات پوستی ایجاد کند یا عوارض جانبی قرص های جلوگیری از بارداری را داشته باشد.
• در برابر بیماری های جنسی محافظت نمی کند.

استفاده از حلقه مهبلی

حلقه ی مهبلی یک حلقه ی پلاستیکی نرم است که داخل واژن گذاشته می شود. این حلقه همان هورمون های قرص های جلوگیری از بارداری را آزاد می کند و تاثیر آن به اندازه ی چسب و قرص است. لازم است این حلقه ماهی یک بار تعویض شود.

مزایا:

• عادت ماهانه را منظم تر و خونریزی را کمتر می کند.
• فقط ماهی یکبار نیاز به تعویض دارد.

معایب: 

• هزینه دارد.
• ممکن است باعث التهاب واژن شود یا عوارض جانبی ای مثل قرص های جلوگیری از بارداری داشته باشد.
• در برابر بیماری های جنسی محافظت نمی کند.

آمپول جلوگیری از بارداری

این آمپول با نام دپوپروورا شناخته می شود و یک آمپول هورمونی است که به مدت ۳ ماه از بارداری جلوگیری می کند. تأثیر این آمپول از قرص جلوگیری از بارداری بیشتر است. فقط ۳ درصد خانم ها در سال با این روش بارداری ناخواسته دارند.

مزایا:

• فقط ۴ بار در سال نیاز به تزریق است.
• تاثیر زیادی دارد.

معایب: 

• هزینه زیادی دارد.
• باعث لک پوستی و دیگر عوارض جانبی می شود.
• در برابر بیماری های جنسی حفاظت نمی کند.

روش کاشتنی جلوگیری از بارداری

از دیگر روش‌های هورمونی ضدبارداری می‌توان به کپسول‌های کوچکی اشاره کرد که زیر پوست کاشته می‌شوند و در مراکز بهداشت موجود هستند. این کپسول‌ها در گذشته ۶ تایی بودند و بعدها ۳ تایی شدند. الان حتی یک عددی آنها هم یافت می‌شود. این شیوه معمولا برای ۳ سال موثر است. در این کپسول‌ها فقط پروژسترون وجود دارد که با نازک کردن ضخامت لایه داخلی رحم باعث می‌شود بارداری اتفاق نیفتد. این روش گاهی باعث مشکلاتی مثل لکه‌بینی، قطع عادت ماهانه به مدت طولانی و سردرد می‌شود و بیشتر برای کسانی مناسب است که فراموش‌کار هستند یا انتخاب راه‌های دیگر برای‌شان ممنوع یا غیر قابل انجام است.

ایمپلمنت جلوگیری از بارداری که به آن نکس پلانون هم می گویند یک میله اندازه ی چوب کبریت است که آن را زیر پوست بازو قرار می دهند و همان هورمون های قرص های جلوگیری از بارداری را آزاد می کند. ایمپلمنت به مدت ۳ سال از بارداری جلوگیری می کند و احتمال بارداری با آن کمتر از ۱ درصد است.

مزایا:

• ۳ سال از بارداری جلوگیری می کند.
• تاثیر زیادی دارد.

معایب:

• قیمت زیادی دارد.
• ممکن است اثرات جانبی ای مثل خونریزی غیر عادی داشته باشد.
• در برابر بیماری های جنسی حفاظت نمی کند.

آی یو دی

IUD مخفف Intrauterine device معنی تلقیح داخل رحمی اسپرم است. یک وسیله Tشکل پلاستیکی است که توسط پزشک داخل رحم گذاشته می شود. آی یو دی که از جنس مس می باشد تا ۱۰ سال کار می کند. ولی نوع هورمونی آن هر ۵ سال یکبار باید عوض شود و درد قاعدگی را کاهش و خونریزی را کم می کند. این وسیله لقاح اسپرم و تخمک را دشوار می کند. کمتر از ۸ هزارم خانم هایی که از این روش استفاده می کنند ناخواسته باردار می شوند.

IUD معمولا در روز دوم یا سوم عادت‌ماهانه گذاشته می‌شود؛ موقعی که هنوز خونریزی وجود دارد و دهانه رحم باز است. به این ترتیب فرد درد کمتری خواهد داشت و احساس نمی‌کند که خونریزی دیگری اضافه شده است. در خارج از این زمان هم می‌توان IUD را گذاشت اما باید مطمئن باشیم که فرد باردار نیست حتی در مواردی که IUD در ۳ ماهه بعد از زایمان گذاشته می‌شود باید حتما از قبل یک تست بارداری منفی از فرد داشته باشیم. از آنجایی که IUD با ایجاد التهاب در جداره رحم مانع باروری می‌شود خوردن داروهای ضدالتهاب مثل آسپیرین، دیکلوفناک، مفنامیک اسید، ژلوفن و… می‌تواند باعث کاهش اثر IUD شود. به همین دلیل است که بعضی‌ها همراه با IUD باردار می‌شوند و بعد که به عقب برمی‌گردیم می‌بینیم زمانی دچار سردرد و… شده و چند روز داروی ضد التهابی مصرف کرده و در همان زمان باردار شده‌اند. همچنین اگر هم‌زمان با IUD فرد دچار ترشحات شدید شود باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند چون عفونت‌های لگنی همراه با IUD شایع است. یکی از انواع IUD نوع هورمونی (پروژسترونی) آن است. این IUDها از جنس مس نیستند و باعث نازک شدن جدار رحم و جلوگیری از لانه‌گزینی می‌شوند. نحوه گذاشتن و نکات مربوط به آنها نیز مانند IUDهای مسی است. فقط گاهی اوقات باعث عادت ماهانه نشدن طولانی (یک تا ۲ سال)، سفتی سینه و ایجاد کیست‌های ریز در سینه می‌شوند که البته جای نگرانی وجود ندارد و همه این کیست‌ها خوش‌خیم هستند. این وسیله برای کسانی که با IUD مسی دچار خونریزی شدید قاعدگی می‌شوند مناسب‌تر است.

مزایا:

• مدت زیادی می ماند.
• امکان جا به جایی آی یو دی به سمت پایین و داخل واژن وجود دارد و مشکلی برای فرد به وجود نمی آورد.

معایب:

• در نوع مسی آن ممکن است پریود شدید و نامنظم شود.
• گران قیمت است.
• ممکن است خارج شود و سر بخورد.
• ممکن است عوارض جانبی داشته باشید.

توبکتومی

اگر مطمئن هستید که نمی خواهید در آینده باردار شوید این روش برای همیشه امکان بارداری را از بین می برد. در این روش لوله های رحمی بسته می شوند. جراح لوله های فالوپ را می بندد و با این کار تخمک از تخمدان حرکت نمی کند.

مزایا:

• برای همیشه است و تقریبا ۱۰۰ درصد موثر است.

معایب:

• به جراحی نیاز دارد.
• ممکن است برگشت پذیر نباشد.
• گران قیمت است.
• در برابر بیماری های جنسی حفاظت نمی کند.

ایمپلمنت لوله های رحم

یک راه جدید برای بستن لوله های فالوپ بدون جراحی وجود دارد. ایمپلمنت های کوچک فلزی یا سیلیکنی داخل رحم قرار می گیرد. بافت همبند جای زخم روی ایمپلمنت ها رشد می کند و لوله ها را مسدود می کند. اگر اشعه ی ایکس مشخص کند که لوله ها بسته شده اند به روش جلوگیری دیگری نیاز نیست.

مزایا:

• دائمی است.
• به جراحی نیاز نیست.
• تقریبا ۱۰۰ درصد موثر است.

معایب:

• تقریبا چند ماه طول می کشد تا اثر کند.
• ممکن است خطر عفونت های رحمی را افزایش دهد.
• برگشت ناپذیر است.
• گران قیمت است.

وازکتومی

در کنار کاندوم وازکتومی هم روشی است که روی مردان انجام می شود. در این عمل جراحی لوله های منی که اسپرم را از بیضه ها به سیستم تولید مثل می برند بسته می شوند. این کار از خروج اسپرم جلوگیری می کند ولی برای انزال مشکلی ایجاد نمی کند.

مزایا:

• دائمی است.
• ارزان تر از توبکتومی است.
• تقریبا ۱۰۰ درصد موثر است.

معایب: 

• به جراحی نیاز دارد.
• تاثیر آن بعد از عمل سریع نیست.
• ممکن است قابل برگشت نباشد.

جلوگیری از بارداری اورژانسی

روش جلوگیری از بارداری اورژانسی بعد از نزدیکی، برای جلوگیری از بارداری به کار می رود. در صورتی که از هیچ یک از روش های جلوگیری از بارداری استفاده نشود یا خانمی شک کند که روش جلوگیری از بارداری درست کار نمی کند، از این روش استفاده می شود. 

قرص لوونورجسترول یکی از روشهای جدید اورژانسی پیشگیری از بارداری است که به صورت بسته های ۲ تایی در مراکز بهداشتی- درمانی و خانه های بهداشت ارائه می گردد. استفاده از این روش نسبت به روشهای دیگر اورژانسی راحت تر بوده و اثربخشی بیشتری خواهد داشت.

توجه : در صورت عدم دسترسی به قرص لوونورجسترول میتوانید به یکی از روشهای زیر به ترتیب اولویت عمل کنید:

در اولین فرصت ۲ عدد قرص اچ دی و ۱۲ ساعت بعد ۲ عدد دیگر میل نمایید.
در اولین فرصت ۴ عدد قرص ال دی و ۱۲ ساعت بعد ۴ عدد دیگر میل نمایید.

قرص Ella یک داروی جلوگیری غیر هورمونی است و به تجویز پزشک نیاز دارد و تا ۵ روز بعد نزدیکی می تواند مصرف شود.

جلوگیری از بارداری در خانم های مسن

سن و سبک زندگی فاکتورهای مهمی در انتخاب روش جلوگیری هستند. اگر بالای ۳۵ سال سن دارید و سیگار می کشید یا چاق هستید، استفاده از قرص های ضد بارداری و چسب و حلقه مهبلی توصیه نمی شود. بهتر است با پزشکتان در مورد یک راه ایمن مشورت کنید. اگر نزدیک سن یائسگی هستید آمپول های جلوگیری یک مزیت خوب برایتان دارد و آن هم این است که علائم پیش یائسگی را کمتر می کند.

** توجه داشته باشید با وجود این که روش های پیشگیری که مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می شوند مثل کاندوم یا دیافراگم در صورت استفاده صحیح بسیار موثر هستند، اما روش های هورمونی به مراتب تاثیر بهتر و بیشتری دارند. برای زوج هایی که به دنبال روش های پیشگیری موثر اما برگشت پذیر هستند، استفاده از آی یو دی و ایمپلمنت های هورمونی توصیه می شود.

منبع: سایت شفاجو