مصرف امگا ۳ در بارداری

همانطور که مصرف مکملهای غذایی مانند فولیک اسید باید حداکثر ۳ ماه و حداقل در ماه اول بارداری شروع به مصرف شود و در طی دوره بارداری و شیردهی از مکمل های غذایی دوره بارداری استفاده گردد، از قرص های امگا ۳ نیز باید در دوران بارداری استفاده گردد. مصرف اسید های چرب امگا ۳ از نوع DHA و EPA در دوران بارداری یکی از سودمندترین مکملهای غذایی تقویتی برای سلامت مادر و جنین است. مزایای امگا ۳ EPA و DHA در بارداری حمایت از رشد سالم مغز، چشم و سیستم عصبی جنین، وزن سالم جنین هنگام تولد و طول حاملگی، رشد سیستم ایمنی سالم، خلق و خوی مثبت و همچنین سلامتی مادران و توجه و تمرکز به نوزادان و کودکان است.

در این مقاله نگاه عمیقتری به ضرورت مصرف امگا ۳ در بارداری انجام داده ایم و در مورد مسائل زیر می پردازیم:
اسید چرب امگا ۳ چیست؟
فواید کلی امگا ۳ برای بزرگسالان و کودکان
ضرورت مصرف قرص امگا ۳ در بارداری برای جنین
فواید مصرف قرص امگا ۳ در بارداری برای مادر
میزان و زمان مصرف امگا ۳ در بارداری
خطرات عدم تأمین امگا ۳ در بدن

اسید چرب امگا ۳ چیست؟

اسیدهای چرب ضروری، لیپیدهایی هستند که در داخل بدن انسان ساخته نمی‌ شوند و باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها دریافت شوند. دو خانواده از اسیدهای چرب ضروری، امگا ۳ (omega-3) و امگا ۶ (omega-6) هستند که برای عملکردهای فیزیولوژیک شامل انتقال اکسیژن، ذخیره انرژی، عملکرد غشای سلولی و تنظیم تورم و تکثیر سلولی لازم هستند. سایر اسیدهای چرب همانند اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای چرب تک اشباعی در بدن انسان ساخته می‌شوند، ولی بدن قابلیت ساختن چربی‌های دارای اولین باند دوگانه در امگا ۳ و امگا ۶ را ندارد. این اسیدهای چرب غیراشباع چند گانه برای رشد نرمال و رشد بسیاری از سیستم های اندامی که مهمترین آنها مغز و چشم‌ها هستند، لازم هستند.
اسید چرب مادر در ساخت امگا ۳ها، آلفا لینولنیک (ALA) اسید و در ساخت امگا ۶ لینولئیک اسید (LA) است. لینولئیک اسید به اسیدهای چرب امگا ۶ فعال ازنظر بیولوژیکی، آراشیدونیک اسید (AA) تبدیل می‌شود.  ALA  به اسید چرب امگا تری فعال بیولوژیکی، EPA تبدیل می‌شود که خود در عوض به اسید چرب امگا ۳، DHA تبدیل می‌شود. DHA یکی از عناصر ضروری غشای سلولی در مغز و شبکیه چشم است، که درعملکرد بینایی و عصبی همچنین متابولیسم انتقال عصبی نقش دارد. سرانجام، میزان DHA در جنین توسط رژیم غذایی مادر تعیین می‌شود چرا که بدن انسان در تبدیل ALA به DHA کارآمد نیست.
رژیم‌های غذایی که مقادیر متعادلی از امگا ۳ و امگا ۶ دارند، ممکن است کمتر دارای خاصیت التهابی و سرکوب سیستم ایمنی باشند.

مقاله مرتبط: بهترین قرص مولتی ویتامین در دوران بارداری و شیردهی

ضرورت مصرف امگا ۳

مصرف اسید چرب (چربی های امگا ۳) برای حفظ تولید متعادل مواد شبه هورمونی بنام “پروستاگلاندین” ضروری است.
پروستاگلاندین ها به تنظیم بسیاری از عملکردهای مهم فیزیولوژیکی از جمله فشار خون، لخته شدن خون، انتقال عصبی، واکنش های التهابی، آلرژیک ، عملکرد کلیه ها، دستگاه گوارش و تولید هورمونی های دیگر کمک می کند.
بسته به نوع اسید های چرب در رژیم غذایی، انواع خاصی از پروستاگلاندینها ممکن است در مقادیر زیاد تولید شوند، در حالیکه در برخی دیگر از اسیدهای چرب ممکن است به مقدار بسیار کمی از این هورمون تولید شود.
نقش مهم و ضروری امگا ۳ در تولید پروستاگلاندین های مفید ممکن است توضیح دهد که چرا مصرف امگا ۳ مهم بوده و دارای مزایای مختلفی برای بدن از جمله پیشگیری از بیماری قلبی، بهبود عملکرد شناختی، تقویت حافظه و جلوگیری از التهابات بدن مثل التهاب مفاصل می باشد.

ضرورت مصرف امگا ۳ در دوران بارداری

مصرف امگا ۳ در دوران بارداری و حتی شیردهی توصیه می گردد زیرا مصرف اسیدهای چرب مخصوصا امگا۳ علاوه بر تقویت و حفظ سلامت عمومی بدن مادر و داشتن یک زایمان سالم، باعث رشد عصبی و رشد بینایی جنین و افزایش هوش کلامی و ذهنی کودک می گردد. در این قسمت به فواید امگا ۳ برای مادر در دوران باردری و فواید مصرف امگا ۳ در دوران بارداری برای جنین می پردازیم.

فواید امگا ۳ در دوران بارداری برای مادر:

💠افسردگی دوران بارداری:
خطر ابتلا به افسردگی مادران در دوران بارداری افزایش می یابد.
10 تا ۲۰ درصد زنان در دوران بارداری خود، درگیر افسردگی می گردند. این موضوع می تواند توضیح دهد که چرا اختلالات خلقی پس از زایمان بدتر شوند و با حاملگی های بعدی نیز افسردگی و اختلالات خلقی زودتر شروع شوند. آزمایشات نشان داده اند که افسردگی مادر در دوران بارداری بر میزان دلبستگی کودک، رشد شناختی و رفتاری او تأثیر می گذارد. از طرفی امگا ۳ بر روی عوامل عصبی، حافظه، تقویت مغز، عملکرد طبیعی مغز تأثیر می گذارد و مادران در اکثر موارد امکان مصرف قرص های ضد افسردگی را ندارند زیرا ممکن است اثرات و عوارض جانبی قرص ها به جنین منتقل شود در نتیجه پزشکان برای درمان افسردگی دوران بارداری و حتی پیشگیری از افسردگی دوران بارداری، مصرف قرص امگا ۳ در بارداری را توصیه می کنند.

💠تولد زودرس جنین:
زایمان زودرس علت اصلی مرگ‌ومیر کودکان زیر ۵ سال در سراسر جهان است که باعث مرگ حدود یک میلیون نفر در سال می‌شود. نوزادان نارس بیشتر در معرض خطر طیف وسیعی از مشکلات در درازمدت از جمله اختلال بینایی، تأخیر رشد و مشکلات یادگیری هستند.
در حالی که طول بیشتر حاملگی‌ها بین ۳۸ تا ۴۲ هفته است، نوزاد نارس به آن‌هایی گفته می‌شود که پیش از ۳۷ هفتگی به دنیا آمده‌اند و هر چه نوزاد زودتر به دنیا آمده باشد، خطر مرگ یا مشکلات سلامت بیشتر است.
امگا۳ EPA منجر به کاهش تولید ایکوزانوئید های پیش التهابی و افزایش تولید پروستاسیکلین را کاهش می دهد و روند زایمان زودرس را مهار می کند.

تاثیر مصرف امگا ۳ در زایمان زودرس

خطر داشتن کودک نارس (کمتر از ۳۷هفته) را به میزان ۱۱٪ کاهش می‌دهد ( از ۱۳۴ در ۱۰۰۰ تولد به ۱۱۹ در ۱۰۰۰ تولد)
خطر داشتن کودک زودتر از نارس (کمتر از ۳۴ هفته) را به میزان ۴۲٪ کاهش می‌دهد ( از ۴۶ در ۱۰۰ تولد به ۲۷ در ۱۰۰۰ تولد)
خطر داشتن کودک کم‌وزن (کمتر از ۲۵۰۰ گرم) را به میزان ۱۰٪ کاهش می‌دهد.

فواید امگا ۳ در دوران بارداری برای جنین:

حتما دیده اید که مادران و بزرگترها به کودکانی که به اصطلاح دیر زبان باز می کنند یا بیش فعالی دارند و یا از لحاظ هوش کمی ضعیف هستند، پیشنهاد می کنند که ماهی بیشتری بخورند. زیرا امگا ۳ از بلوکهای سازنده مغز و شبکیه چشم می باشد که مصرف آن در دوران بارداری ، شیردهی و خوراک کودک ضروری است.
اسیدهای چرب از طریق خوراک مادر، و بعد از تولد از طریق شیر مادر به جنین و کودک منتقل می شود. فوایدی که امگا ۳ برای جنین و کودک دارد بسیار فراوان است و کمبود آن خطرات جبران ناپذیری برای کودک دارد. به همین دلیل مصرف قرص امگا ۳ در بارداری، به مادر و مصرف شربت امگا ۳ به کودکان پیشنهاد می گردد. از جمله مهمترین نقش های امگا ۳ برای جنین و کودک موارد زیر می باشد و عدم تأمین امگا ۳ در دوران بارداری ممکن است باعث نقص هایی در کوردک شود که با مصرف هیچ مکملی بعد از زایمان قابل جبران نخواهد بود.

مقاله مرتبط: فواید شربت امگا۳ برای کودکان

💠افزایش وزن جنین و کودک
💠کاهش خطر ابتلا آلرژی کودک
💠افزایش هوش کلامی
💠افزایش هوش ذهنی
💠کاهش مشکلات رفتاری
💠تقویت سیستم ایمنی
💠سیستم عصبی مرکزی سالم
💠سلامت چشم و بینایی

میزان مصرف امگا ۳ در بارداری

توصیه می شود که مادران در دوران بارداری در هفته، دو وعده از غذاهای دریایی با جیوه بسیار کم و یا فاقد جیوه استفاده نمایند و یا از قرص های امگا ۳ یا امگا ۳-۶-۹ استفاده نمایند.
مقدار تجویز شده و مجاز اسیدهای چرب امگا ۳ روزانه ۶۵۰ میلی گرم است که ۳۰۰ میلی گرم آن را DHA تشکیل می دهد. بنابراین، شما می توانید تا سه گرم روغن ماهی در روز مصرف کنید. روغن ماهی یک منبع ایمن برای امگا۳ است. متخصصان مصرف روزانه ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم قرص امگا ۳ را برای زنان باردار و شیرده توصیه می‌کنند.

منابع غذایی حاوی امگا ۳

بهترین منابع EPA و DHA عبارتند از ماهی های آب سرد مانند سالمون، ماهی تن، ساردین ، آنچوی است. بسیاری از افراد نگران جیوه و سایر سموم موجود در ماهی بخصوص در دوران بارداری هستند. به همین دلیل، مکمل های روغن ماهی خالص اغلب بی خطرترین منبع EPA و DHA هستند.

دوران بارداری ماهی‌هایی که باید از مصرف آنها در دوران بارداری اجتناب کرد:
میگوکوسه
سالمون شمشیر ماهی
زغال ماهی (پولاک)
خال مخالی
گربه ماهی
تاج ماهی
گوش ماهی

مصرف امگا ۳ از ماه چندم بارداری است؟

رشد مغزی جنین در نیمه دوم بارداری سرعت بیشتری می گیرد و حتی این سرعت رشد و نمو تا ۱سالگی کودک ادامه دارد و پس از آن کمی سرعت رشد کودک کاهش می یابد. در نتیجه انتظار می رود که نیاز مادر به مصرف امگا ۳ در دوران بارداری بیش از حد نرمال باشد تا از رشد مغز و چشم ها پشتیبانی گردد.
در سه ماهه سوم بیشترین مقدار رشد مغز اتفاق می‌افتد و در این زمان DHA از مادر به نوزاد منتقل می‌شود. مصرف DHA برای اطمینان از رشد مغز، چشم، سیستم ایمنی و عصبی جنین ضروری است و اگر به مادر نرسد، می‌تواند برای او خطرناک باشد.

آیا امگا ۳ در دوران شیردهی (بعد از زایمان) هم ضروری است؟

پس از زایمان سطح اسید چرب امگا ۳ در مادر کم می‌شود زیرا مواد مغذی از طریق شیر مادر به بدن کودک منتقل می شود. در نتیجه مادر همچنان به مقدار امگا ۳ بیشتر از حالت نرمال نیاز دارد. نیاز به اسید چرب امگا۳ در طول دو سال اول زندگی نوزاد برای رشد مغز همچنان وجود دارد.

مقدار مصرفی مکمل روغن ماهی در سنین مختلف

این توصیه ها براساس دستورات سازمان  ISSFAL و بصورت حداقل مقدار مصرفی گزارش شده است:

عوارض کمبود امگا ۳

سطوح پایین امگا۳ منجر به نقص شناختی و افزایش شاخص‌های رفتاری اضطراب، پرخاشگری و افسردگی در کودکان می‌شود.

مسمومیت با جیوه در مصرف غذاهای دریایی و مکمل امگا ۳

جیوه یک فلز سنگین واکنش‌ پذیر است که از منابع طبیعی و انسانی ساطع می‌ شود. این عنصر عمدتاً از سوزاندن زباله‌ها و سوختن زغال‌ سنگ به وجود می‌آید. جیوه از آب باران به داخل دریاچه‌ ها واقیانوس‌ها وارد می‌ شود که در این مکان‌ها به متیل جیوه ارگانیک تبدیل می‌شود. اگرچه جیوه غیر ارگانیک به‌ ندرت جذب می‌شود، ولی متیل جیوه یکی از نوروتوکسین های معروف است و در زنجیره‌های غذاهای دریایی در مقادیر مختلف ذخیره می‌شود، که بستگی به منطقه شکار و عمر گونه جانوری دارد. در بافت‌های شکارچی‌ های بزرگتر با عمر بیشتر؛ همانند ماهی شمشیری، شاه‌ماهی خال‌ مخالی، کوسه و تاج ماهی، مقادیر بالاتری از این عنصر، نسبت به گونه‌ های کوچک‌ تر و با عمر کوتاه‌ تر (به‌عنوان‌مثال سالمون، پولاک) وجود دارد. بنابراین، زنان باردار به توصیه می‌ شود از مصرف ماهی‌هایی که مقادیر بالاتری از جیوه دارند (جدول زیر) اجتناب کنند. هم  FDA/EPA و هم ACOG مصرف دو وعده ماهی در هفته، تا زمانی که مقادیر پائینی جیوه داشته باشند توصیه می‌ کنند. این مقدار مصرف به نظر نمی‌ رسد خطر مسمومیت برای مادر یا جنین به وجود آورند.
ماهی های قابل مصرف در جدول زیر کمتر از  ۰.۰۵ ppb جیوه درهروعده ۶ اونسی دارند به غیر از ماهی تن روشن، که به ازای هر گرم ماهی کمتر از ۰.۱۲ میکروگرم جیوه دارد.