تفاوت سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی چیست؟

به نقل از مجله سیب:

سیستم ایمنی اکتسابی یا سیستم ایمنی اختصاصی (Acquired Immune System)موضوعی است که در این مقاله از سری مطالب پزشکی از مجله سلامتی سیب می‌پردازیم. یکی از خطوط دفاعی سیستم ایمنی بدن شامل گلبول‌های سفید خون (لکوسیت‌ها) است که از طریق جریان خون و بافت‌ها حرکت می‌کنند و میکروارگانیسم‌ها و مهاجمان دیگر را جستجو کرده و به آنها حمله می‌کنند. این دفاع دو بخش دارد:

• سیستم ایمنی ذاتی
• سیستم ایمنی اکتسابی

تفاوت سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی

سیستم ایمنی اکتسابی دو تفاوت عمده با سیستم ایمنی ذاتی دارد:

1. سیستم ایمنی اکتسابی همان‌طور که از نامش پیداست در بدو تولد وجود ندارد.
2. سیستم ایمنی اکتسابی بر خلاف سیستم ایمنی ذاتی که به سرعت و بدون نیاز به شناخت اولیه با تمامی عوامل بیماری‌زا و بیگانه که وارد بدن می‌شوند، مبارزه می‌کند، نیاز به شناخت عوامل بیماری‌زا و آموزش دارد. در حقیقت سیستم ایمنی اکتسابی، پس از تولد، رشد و تکامل می‌یابد و وظیفه دفاع در برابر بیماری‌های خاص را بر عهده می‌گیرد. مبارزه با بیماری‌های مهم عفونی نظیر سرخک، سرخچه، دیفتری، کزاز، سل و بسیاری از بیماری‌های ویروسی و باکتریایی بر عهده سیستم ایمنی اکتسابی است.

فرآیند یادگیری سیستم ایمنی اکتسابی زمانی شروع می‌شود که سیستم ایمنی فرد با مهاجمان خارجی مواجه می‌شود و موارد غیر خودی (آنتی ژن) را تشخیص می‌دهد. سپس، اجزای ایمنی اکتسابی بهترین راه برای حمله به هر آنتی ژن را یاد می‌گیرند و شروع به ایجاد حافظه برای آن آنتی ژن می‌کنند. سیستم ایمنی اکتسابی را سیستم ایمنی اختصاصی نیز می‌نامند، زیرا حمله خود را به آنتی ژن خاصی که قبلاً با آن مواجه شده، تنظیم می‌کند. ویژگی بارز آن توانایی در یادگیری، سازگاری و به خاطر سپردن است.

انواع ایمنی اکتسابی

سیستم ایمنی برای به خاطرسپاری هر سلولی، آنتی‌ژن‌های آن را به خاطر می‌سپارد. با این روش اگر سلول بیگانه یا میکروب بیماری‌زا برای بار دوم وارد بدن شود، سیستم ایمنی به سرعت، ورود آن را به خاطر می‌آورد. گلبول‌های سفید در بدن مسئول ایمنی اکتسابی هستند. اما لنفوسیت‌ها (در واقع سلول‌های T و سلول‌های B انواع ایمنی اکتسابی را تشکیل می‌دهند) سایر شرکت‌کنندگان در ایمنی اکتسابی هستند.

لنفوسیت‌ها بدن را قادر می‌سازند تا آنتی‌ژن‌ها را به خاطر بسپارند و خودی را از غیر خودی مضر (از جمله ویروس ها و باکتری ها) تشخیص دهند. لنفوسیت‌ها در جریان خون و سیستم لنفاوی گردش کرده و در صورت نیاز به داخل بافت‌ها حرکت می‌کنند.سیستم ایمنی می‌تواند هر آنتی ژنی را که با آن مواجه می‌شود، به خاطر بیاورد.

زیرا پس از برخورد، برخی از لنفوسیت‌ها به سلول‌های حافظه تبدیل می‌شوند. این سلول‌ها برای مدت طولانی، سال‌ها یا حتی دهه‌ها زندگی می‌کنند. وقتی که سلول‌های حافظه برای دومین بار با یک آنتی ژن مواجه می‌شوند، بلافاصله آن را می‌شناسند و به سرعت، قوی و به طور خاص به آن آنتی ژن خاص پاسخ می‌دهند. این همان دلیلی است که افراد بیش از یک بار به آبله مرغان یا سرخک مبتلا نمی‌شوند و واکسیناسیون می‌تواند از برخی اختلالات جلوگیری کند.

سلول‌های T از سلول‌های بنیادی در مغز استخوان که به سمت عضوی در قفسه سینه به نام تیموس حرکت کرده‌اند، ایجاد می‌شوند. در آنجا، آنها یاد می‌گیرند که چگونه آنتی‌ژن‌های خودی را از غیر خودی تشخیص دهند تا به بافت‌های بدن حمله نکنند. به طور معمول، تنها سلول‌های T هستند که به دلیل اینکه یاد می‌گیرند آنتی‌ژن‌های خودی بدن را نادیده بگیرند، اجازه بلوغ و خروج از تیموس را دارند. سلول‌های T بالغ در اندام‌های لنفاوی ثانویه (غدد لنفاوی، طحال، لوزه‌ها، آپاندیس و تکه‌هایی در روده کوچک) ذخیره می‌شوند. این سلول‌ها در جریان خون و سیستم لنفاوی گردش می‌کنند. پس از اینکه آنها برای اولین بار با یک سلول عفونی یا غیر طبیعی مواجه شدند، فعال شده و آن سلول‌های خاص را جستجو می‌کنند.

سلول‌های B در مغز استخوان تشکیل می‌شوند. سلول‌های B دارای مکان‌های خاص (گیرنده) روی سطح خود هستند که آنتی‌ژن‌ها می‌توانند در آنجا بچسبند. سلول‌های B می‌توانند، یاد بگیرند که تعداد تقریباً نامحدودی از آنتی‌ژن‌های مختلف را تشخیص دهند. هدف اصلی سلول‌های B تولید آنتی بادی است که آنتی ژن را برای حمله برچسب‌گذاری می‌کند یا مستقیماً آن را خنثی می‌کند. سلول‌های B همچنین می‌توانند آنتی ژن را به سلول‌های T ارائه دهند و آنها را فعال کنند.

عملکرد سیستم دفاع اکتسابی

عملکرد سیستم دفاع اکتسابی، به طور ساده و خلاصه به این صورت است که ابتدا آنتی‌ژن‌های سلول بیگانه شناسایی و به خاطر سپرده می‌شوند. سپس سیستم دفاعی بهترین روش دفاع در برابر این عامل بیگانه را پیدا می‌کند و به کار می‌بندد. این روش ممکن است برای میکروب‌های مختلف، متفاوت باشد و سلول‌های سیستم ایمنی باید این روش را در طول زمان بیاموزند و به کار ببندند. به همین دلیل است که به سیستم ایمنی اکتسابی، سیستم ایمنی اختصاصی نیز می‌گویند، چون برای هر میکروب سلول‌های خاصی آموزش داده و آماده می‌شوند.

این سلول‌ها برای مدت‌های طولانی در بدن باقی می‌مانند تا در صورت مواجهه مجدد با باکتری، ویروس یا سلول بیگانه، دوباره بسیج شوند و به عامل بیگانه حمله نمایند. واکنش اولیه دفاعی سیستم ایمنی اکتسابی به یک نوع سلول بیگانه پس از اولین مواجهه معمولاً کند است و ممکن است از یک هفته تا چند ماه طول بکشد، ولی در برخورد‌های بعدی، چون سیستم ایمنی این سلول را می‌شناسد و قبلاً روش مبارزه با آن را آموخته است، پاسخ ایمنی اکتسابی بسیار سریع‌تر و شدیدتر خواهد بود. البته باید توجه داشت که هر دو سیستم ذاتی و اکتسابی در هماهنگی با هم و هم‌زمان بر علیه عوامل بیگانه کار می‌کنند، ولی در مورد برخی بیماری‌ها و سلول‌های بیگانه نقش یکی از آنها مهم‌تر و حیاتی‌تر از دیگری است.

در پایان

از مطالب فوق می‌توان دریافت که سیستم دفاع اکتسابی بخشی مهم و حیاتی از سیستم ایمنی می‌باشد. عملکرد صحیح این سیستم در گرو تقویت عمومی سیستم ایمنی است که با مصرف مکمل‌های خوراکی که  دارای آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و اسیدهای چرب مفید مانند امگا ۳ هستند و نیز مصرف مکمل‌های حاوی پادتن‌های (ایمونوگلوبولین ها) طبیعی که بیشتر از شیر حیوانات استخراج می‌شوند، می‌توان به این هدف دست یافت.

سوالات متداول درباره تفاوت سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی

منابع

https://www.msdmanuals.com