عوامل پیشرفت کلیه ها به سوی نارسایی، دیالیز و پیوند

به نقل از مجله سیب:در بحث قبلی در مورد کلیه اشاره کردیم که کلیه مهم ترین ارگان در تنظیم میزان آب و مواد معدنی در خون و حفظ ثبات داخلی بدن می باشد و کلیه ها از واحدهای سازنده ای به نام «نفرون» تشکیل شده اند که وظیفه اشان فیلتر کردن خون و برداشتن مواد زاید و آب اضافی از آن است که در نهایت به تشکیل ادرار منجر می گردد. همچنین گفتیم که اگر به دلایل خاصی، سیستم توری مانند نفرون ها آسیب ببیند، کلیه ها شروع به دفع ملکول های بزرگ تر نظیر پروتئین ها و نیز سلول ها (مثل گلبول های قرمز خون) می نمایند، که در درازمدت منجر به نارسایی مزمن کلیوی و در نهایت دیالیز یا پیوند کلیه می گردد. در این شماره به علل و عواملی که باعث آسیب به نفرون های کلیوی می شوند اشاره می کنیم.
فشار خون: کسانی که مبتلا به فشار خون بالا هستند، باید بیشتر مراقب کلیه های خود باشند. داشتن فشار خون بالا به مدت پنج تا ده سال می تواند باعث آسیب به نفرون ها گردد. فشار خون بالا کار نفرون ها را افزایش می دهد و مواد بیشتری از نفرون ها به داخل لوله های کلیوی تراوش می گردند. از آنجا که بخش زیادی از این مواد باید دوباره به جریان خون بازگردند، این امر نیز کار کلیه ها را افزایش می دهد. در درازمدت، یک آسیب برگشت ناپذیر به نفرون ها وارد می شود که به Glomerular Sclerosis معروف است و به معنای سخت شدن سیستم توری مانند نفرون ها می باشد. نتیجه این امر، آسیب به سیستم توری مانند نفرون ها و عبور مولکول های بزرگتر مانند پروتئین ها و گلبول های خون می باشد. فشار خون بالا و آسیب کلیوی معمولا همدیگر را تشدید می کنند، یعنی آسیب به کلیه ها باعث افزایش بیشتر فشار خون می گردد و افزایش فشار خون به کلیه ها آسیب می رساند و این چرخه معیوب تا زمان رسیدن به نارسایی مزمن کلیوی ادامه می یابد، مگر اینکه تمهیداتی برای جلوگیری از پیشرفت آن اندیشیده شود.
دیابت: افراد مبتلا به دیابت در صورت عدم کنترل میزان قند خون ممکن است به سرعت به سمت نارسایی مزمن کلیوی پیش بروند. بالا بودن قند خون برای مدت طولانی، باعث افزایش نفوذپذیری مویرگهای سیستم توری مانند و در نتیجه افزایش بار بر نفرون ها و تراوش میزان بالای قند از نفرون ها به داخل لوله های کلیوی می گردد. این افزایش نفوذپذیری به تدریج زیاد شده و در درازمدت به پروتئین ها هم اجازه عبور داده می شود. از طرف دیگر دیابت کنترل نشده باعث آسیب به عروق کوچک، کاهش گردش خون کلیوی و کمبود اکسیژن در بافت کلیه می گردد که می تواند روند آسیب بافتی به کلیه را تشدید نماید.
رژیم غذایی سرشار از پروتئین: در سنین کودکی و جوانی، بدن به میزان پروتئین بیشتری نسبت به میانسالی و کهولت نیاز دارد. با افزایش سن، این نیاز کاهش می یابد. افرادی که در سنین میانسالی و بالاتر کماکان به رژیم های غنی از پروتئین ادامه می دهند، در معرض خطر شروع آسیب به کلیه ها قرار می گیرند. گوشت قرمز مهم ترین بخش رژیم غذایی است که باید در سنین میانسالی به بعد محدود گردد. حبوبات هم اگرچه پروتئین گیاهی هستند، ولی مصرف زیاده از حد آنها نیز توصیه نمی گردد. بسیاری از افرادی که کارکرد کلیه هایشان کاهش می یابد، ناچار می شوند که مصرف گوشت قرمز و حبوبات را برای همیشه متوقف کنند و در مصرف مرغ و ماهی هم بسیار ملاحظه نمایند. پس بهتر است که پیش از رسیدن به آن مرحله، مصرف گوشت قرمز را محدود کنید تا هیچ وقت دچار ممنوعیت مصرف کامل نشوید.
باید توجه داشت که عوامل ذکر شده مهم ترین علل ایجاد نارسایی کلیوی می باشند، ولی سایر علل نظیر مصرف درازمدت بعضی داروها مانند ایبوپروفن (Advil)، یا بیماری های خودایمنی که کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهند و نیز داشتن سنگهای فراوان در کلیه ها (Polycystic kidney Disease) می توانند باعث آسیب به بافت کلیه ها و شروع روند نارسایی مزمن گردند. در شماره آینده در مورد تست های مفید برای آگاهی از میزان کارکرد کلیه ها و راههای پیشگیری از نارسایی کلیوی در افراد سالم و یا دارای فشار خون و دیابت، توضیح خواهیم داد.
دکتر فرزاد فهیم تاش