لوپوس چیست ؟ از علائم تا درمان

به نقل از مجله سیب:

بیماری لوپوس به‌عنوان یک بیماری زنانه شناخته می‌شود؛ چراکه اغلب افراد مبتلا بانوان هستند البته مردان نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند. کنترل این بیماری برای جلوگیری از عوارض و مشکلات ثانویه آن بسیار اهمیت دارد.

بیماری لوپوس چیست؟

سیستم ایمنی بدن ما شامل ایمنی ذاتی و اکتسابی است که، با پیچیدگی‌های فراوان خود، به دلایل مختلف ازجمله استعداد خانوادگی و ژنتیکی در فرد یا شرایط محیطی، گاهی به اشتباه علیه خود بدن عمل می‌کند. دسته‌ای از بیماری‌ها که به دنبال حمله سیستم ایمنی بدن به خودش به وجود می‌آیند به‌نام بیماری‌های خود ایمنی یا autoimmune شناخته می‌شوند.

بیماری لوپوس یا لوپوس سیستمیک، که به‌نام Systemic Lupus Erythematosus یا SLE نیز شناخته می‌شود، یک بیماری خود ایمنی است. در این بیماری، به علت‌های ناشناخته، سلول‌های پوست وقتی در معرض نور خورشید و اشعه فرابنفش قرار می‌گیرند، متلاشی شده و هسته سلول‌ها وارد جریان خون می‌شود. مشکل از آنجایی شروع می‌شود که سیستم ایمنی به اشتباه این اجزای هسته سلولی را بیگانه تلقی کرده و علیه آن‌ها موادی به‌نام آنتی‌بادی می‌سازد غافل از آن که این آنتی‌بادی‌ها در نهایت به ساختارهای طبیعی بدن نیز آسیب می‌رسانند.

در بیماری لوپوس سلول‌های تخریب‌شده، که شامل اجزای هسته خود هستند، کاملاً پاک‌سازی نمی‌شوند و دائماً توسط سلول‌های سیستم ایمنی مورد حمله قرار می‌گیرند. نتیجۀ این بیگانه‌شناسی سلول‌های خودی، تشکیل ذراتی موسوم به کمپلکس‌های ایمنی یا immune complex است؛ که این ذرات در عروق کوچک پوست و کلیه تجمع کرده و ایجاد عارضه می‌کنند.

شیوع لوپوس چه قدر است؟

حدود ۵ میلیون نفر در سرتاسر جهان به لوپوس مبتلا هستند. بر اساس برآورد‌های انجام‌شده، تنها در ایالات متحده امریکا، بیش از یک و نیم میلیون نفر به این بیماری دچار هستند. از دهه ۷۰ قرن بیستم میلادی تا سال ۲۰۰۰، شیوع بیماری لوپوس افزایش چشمگیری داشته است و از حدود ۶ نفر به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر به ۱۳۰ مورد به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر رسیده است. این افزایش شیوع بسیار به‌دلیل افزایش راه‌های تشخیصی و تست‌های آزمایشگاهی است که منجربه تشخیص دقیق‌تر افراد مبتلا شده است.

بیماری لوپوس وابسته به نژاد فرد است. این بیماری در سیاه‌پوستان شیوع بسیار بیشتری نسبت به جمعیت سفیدپوست دارد. کشورهایی همچون اسپانیا، ایتالیا و انگلستان بیشترین نرخ شیوع این بیماری را گزارش کرده‌اند.

به لحاظ تأثیر جنسیت بر این بیماری، بیماری لوپوس پدیده‌ای است که در زنان۹۰ درصد موارد در سنین باروری دیده شده است. دلیل این امر اثرات هورمون استروژن زنانه بر این بیماری است. این امر سبب می‌شود که در زنان یائسه و زنانی که در سن قبل از بلوغ قرار دارند شیوع بیماری لوپوس با مردان تفاوتی نداشته باشد.

<img class="size-full wp-image-26204 aligncenter entered exited" src="data:;base64,” alt=”تست تشخیص لوپوس” width=”750″ height=”422″ data-lazy-src=”https://seebmagazine.com/wp-content/uploads/2020/12/تست-تشخیص-لوپوس.jpg” />

علائم بیماری لوپوس در زنان و مردان

علائم بیماری لوپوس در زنان و مردان تفاوت چشمگیری ندارد، با این تفاوت که این بیماری اغلب در مردان شدیدتر است. بیماران مبتلابه لوپوس می‌توانند طیفی از یک بیماری خیلی ملایم تا یک وضعیت خطرناک و کشنده را تجربه کنند. فرد مبتلابه لوپوس باید هرچه سریع‌تر تشخیص داده شود و درمان شود.

امروزه وجود داروهای کنترل‌کنندۀ سیستم ایمنی و همچنین مسکن‌های کارآمد برای دردهای مفصلی موجب شده است که بیماری لوپوس برخلاف گذشته سیر خوش‌خیم‌تر و قابل‌کنترلی داشته باشد. علائم بیماری لوپوس در زنان شامل موارد زیر است:

• خستگی که شایع‌ترین علامت است؛
• راش پروانه‌ای یا malar rash که به‌صورت قرمز رنگ و دوطرفه در اثر تماس با نور خورشید بر روی صورت ظاهر می‌شود؛
• ایجاد ضایعات قرمز و دیسک مانند بر روی ساعد و بازو؛
• زخم‌های دهانی؛
• درد مفاصل؛
• تب؛
• کاهش وزن؛
• کم‌خونی؛
• مشکلات کلیوی.

بااین‌حال تشخیص قطعی بیماری لوپوس بر اساس یافته‌های بالینی و آزمایشات خونی بیمار تأیید می‌شود.

بیماری لوپوس تأثیرات گسترده‌ای بر کل بدن دارد و افراد مبتلا ممکن است نشانه‌های مختلفی را تجربه کنند. برای مثال یکی از علائم بیماری لوپوس در زنان درگیری پرده‌های اطراف قلب و ایجاد بیماری قلبی است.

آیا لوپوس بیماری خطرناکی است؟

همان گونه که گفتیم طیف علائم و شدت بیماری در همۀ افراد یکسان نیست؛ بنابراین، اینکه آیا لوپوس بیماری خطرناکی است یا خیر به طور عمده به وضعیت فرد بستگی دارد. دوره‌های شعله‌وری در افرادی که به فرم شدید بیماری مبتلا هستند، در صورت کنترل‌نکردن و درمان‌نشدن، می‌تواند کشنده باشد.

درمان لوپوس

درمان لوپوس بر پایۀ کنترل فعالیت سیستم ایمنی استوار است. در موارد شعله‌وری بیماری با استفاده از دوز بالای کورتون کنترل می‌شود. پس از آن با استفاده از داروهای مختلفی فعالیت بیماری کنترل می‌شود و جلوی شعله‌ورشدن بیماری گرفته می‌شود. ازجمله این داروها می‌توان کلرکین را نام برد.

داروهای جدیدتری نیز برای درمان لوپوس در دسترس هستند که موجب کنترل فعالیت بیماری‌های مقاوم می‌شوند. این داروها، که به‌عنوان داروهای بیولوژیک شناخته می‌شوند، اختصاصاً اجزای دخیل در بیماری را کنترل می‌کنند و به این ترتیب درمان لوپوس انجام می‌شود.

در مواردی که عوارض ثانویه مانند درگیری قلبی یا کلیوی نیز ایجاد شود ممکن است نیاز به مصرف داروهای مربوطه نیز باشد.

تغذیه در بیماران لوپوس

رژیم غذایی مشخصی برای بیماران مبتلابه لوپوس وجود ندارد؛ ولی، پژوهش‌های تجربی انجام‌شده در این زمینه بایدها و نبایدهای غذایی را برای این بیماران توصیه می‌کند. بیماران مبتلابه لوپوس نباید مواد غذایی زیر را بیش از حد مصرف کنند:

• سیر و پیاز؛
• یونجه و جوانه یونجه که به‌دلیل وجود ماده‌ای به‌نام کاناوانین منجربه تحریک سیستم ایمنی و شعله‌ورشدن لوپوس می‌شود؛
• غذاهای آماده مانند فست فود و سرخ‌کردنی؛
• مواد حاوی شکر زیاد.

در مقابل مواد غذایی انتخابی و مناسب برای بیماران مبتلابه لوپوس شامل موارد زیر است:

• میوه و سبزیجات به مقدار زیاد به‌جز بادمجان، سیب‌زمینی و گوجه؛
• گردو و بذر کتان؛
• مصرف مواد حاوی امگا ۳ نظیر ماهی و روغن ماهی؛
• مصرف غلات کامل مثل گندم، جو، جو دوسر و ذرت.

توصیه‌های کلی برای بیماران

اولین و مهم‌ترین توصیه به بیماران مبتلابه لوپوس، حفظ‌کردن خود از نور خورشید و اشعه UV است.

کنترل فشار و چربی خون در افراد مبتلا در درمان لوپوس بسیار مهم است؛ زیرا، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در این بیماران بالاتر است.

شروع علائمی مانند تب، می‌تواند در بیمار لوپوسی خبر از یک عفونت پیش‌رونده دهد. به‌دلیل عملکرد ناکارآمد سیستم ایمنی بدن در این بیماری، عفونت‌ها به‌سادگی در بدن منتشر می‌شوند. ازاین‌رو واکسیناسیون بیماران لوپوسی در دوره‌هایی که بیماری آن‌ها فعال نیست توصیه می‌شود.

Crow MK. Etiology and Pathogenesis of Systemic Lupus Erythematosus. Firestein GS, Budd RC, Gabriel SE, McInnes IB, O’Dell JR, eds. Kelley and Firestein’s Textbook of Rheumatology. 10th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Saunders; 2017. 1329-44.
Livingston B, Bonner A, Pope J. Differences in clinical manifestations between childhood-onset lupus and adult-onset lupus: a meta-analysis. Lupus. 2011 Nov. 20(13):1345-55.

سوالات متداول در مورد بیماری لوپوس