ایزوپروپیل الکل چیست؟ | روش تولید | موارد مصرف الکل ایزوپروپیل | تفاوت ایزوپروپیل الکل و اتانول
در ادامه مطلب قصد داریم به طور کامل شما را با کاربردهای الکل ایزوپروپیل و نحوه استفاده از آن آشنا کنیم. همراه کوکا باشید.
ایزوپروپیل الکل چیست؟
ایزوپروپیل الکل که به نام های ایزوپروپانول یا پروپانول ۲ یا الکل مالشی نیز شناخته شده یک ترکیب شیمیایی بی رنگ و قابل اشتعال با فرمول شیمیایی CH3CHOHCH3 است که بوی بسیار قوی دارد.
از این الکل در ساخت طیف وسیعی از مواد شیمیایی مختلف صنعتی و خانگی استفاده می شود و به عنوان ماده اصلی در بسیاری از محصولات شیمیایی مانند ضد عفونی کننده ها، گندزداها و مواد شوینده به کار رفته است.
ایزوپروپیل الکل در آب، اتانول، اتر و کلروفرم حل می شود و قادر به حل کردن مواد مختلف از جمله اتیل سلولز، پلی وینیل بوتیرال، بسیاری از روغن ها، آلکالوئیدها و رزین های طبیعی می باشد.
این الکل برخلاف اتانول یا متانول در محلول های نمکی حل نمی شود و برای جدا کردن آن از محلول های آبی می توان مقداری نمک مانند سدیم کلراید به محلول اضافه کرد.
ایزوپروپیل الکل با کاهش دما به شدت چسبناک شده و در دمای ۸۹- درجه سانتی گراد منجمد می شود.
تاریخچه و روش تولید
ایزوپروپیل الکل اولین بار در سال ۱۹۲۰ توسط شرکت Standard Oil با هیدرات کردن پروپن تولید شده است، در آن زمان عمده مصرف آن به عنوان الکل مالشی نبود بلکه برای اکسیداسیون استون استفاده می شد که در جنگ جهانی اول برای ساختن کردایت – نوعی گلوله بدون دود – به کار رفته است.
کاربردهای ایزوپروپیل الکل
ایزوپروپیل الکل از الکل های همه کاره ای است که در زمینه های مختلف از جمله پزشکی، صنعت و مصارف خانگی از آن استفاده می شود.
این الکل یک حلّال خوب است که طیف وسیعی ترکیبات غیر قطبی را در خود حل می کند و در مقایسه با اتانول تقریبا اثری از روغن باقی نمی گذارد و نسبت به بسیاری از حلّال های موجود سمّیت کمتری دارد به همین دلیل از آن به طور گسترده به عنوان حلّال و مایع تمیز کننده استفاده می شود.
برخی از مهم ترین کاربردهای ایزوپروپیل الکل عبارتند از:
۱. پزشکی
- ضد عفونی کننده؛ الکل مالشی از کشنده های باکتری است اگرچه لزوما از رشد آن ها جلوگیری نمی کند. این الکل قادر به از بین بردن قارچ ها و ویروس ها نیز می باشد با این حال مهم است که از غلظت کمتر از ۵۰ درصد استفاده نکنید زیرا باکتری ها را به طور موثر از بین نمی برد
- حالت تهوع بعد از عمل؛ شواهد نشان داده بو کردن الکل مالشی توسط بیمار باعث می شود علائم حالت تهوع بعد از عمل ۵۰ درصد سریع تر از استفاده داروهای ضد تهوع سنتی مانند زوفران کاهش یابد. برای این منظور معمولا از یک پد پنبه ای آغشته به الکل استفاده می شود
- ضد عفونی کننده سطوح؛ از الکل مالشی برای ضد عفونی کردن ابزاری همچون قیچی، دما سنج و دیگر سطوح استفاده می شود اگرچه الکل به اندازه ضد عفونی کننده های بیمارستانی قابل اطمینان نیست و ممکن است به پوشش محافظ بعضی اشیا از جمله آجرهای پلاستیکی و لنزهای شیشه ای آسیب بزند
۲. استفاده موضعی
اکثر تولید کنندگان الکل مالشی آن را با غلظت های مختلف یعنی ۷۰ تا ۹۰ درصد الکل عرضه می کنند. به طور کلی گفته شده الکل مالشی ۷۰ درصد برای استفاده خانگی و پوست بهتر است.
- ماده قابض؛ الکل یک ماده قابض طبیعی است که می تواند به محکم شدن منافذ پوست کمک کرده و پوست را با طراوت کند. از این الکل می توانید بعد از تمیز کردن پوست و قبل از استفاده از مرطوب کننده یا ضد آفتاب استفاده کنید. ناگفته نماند الکل مالشی پوست را خشک می کند و نباید آن را روی نواحی خشک پوست اعمال کرد. استفاده از الکل روی جوش های باز یا پوست بعد از اصلاح باعث سوزش می شود
- دئودورانت؛ در صورتی که نیاز فوری به دئودورانت دارید می توانید از الکل مالشی به عنوان راه حلی سریع استفاده و آن را مستقیما زیر بغل خود اسپری کنید، این کار را بلافاصله بعد از شیو کردن انجام ندهید زیرا پوست را لکه دار می کند. می توانید از روغن های معطر همچون اسطوخودوس برای خوشبو شدن آن استفاده کنید
- کشیدن آب گوش؛ اگر هنگام شنا یا حمام کردن آب وارد گوش شما شده نصف قاشق چای خوری الکل مالشی را با نصف قاشق چای خوری سرکه سفید مخلوط کرده، با قطره چکان اندکی داخل گوش بریزید، در صورت عفونت گوش یا پارگی پرده گوش از آن استفاده نکنید
- دردهای عضلانی؛ قرار دادن یک پارچه آغشته به الکل مالشی روی ماهیچه های دردناک می تواند باعث خنک شدن ناحیه شده و جریان خون در این نواحی را تحریک کند. پارچه الکلی را تنها روی ناحیه کوچکی قرار دهید و توجه داشته باشید الکل توسط پوست جذب می شود و نباید آن را روی کل بدن اعمال کرد
- جدا کردن کنه؛ اگر سگ یا گربه دارید برای جدا کردن کنه از بدنش مقداری الکل به آن بزنید تا کنه سست شده و راحت تر از بدن حیوان جدا شود، بعد از این کار اندکی الکل روی ناحیه بمالید تا ضد عفونی شود
هشدار:
- از مصرف خوراکی الکل مالشی به شدت اجتناب کنید زیرا خوردن آن می تواند کشنده باشد. این الکل تنها برای مالش روی پوست است و باید دور از دسترس کودکان نگه داشته شود
- هرگز از الکل مالشی به صورت موضعی برای کاهش تب استفاده نکنید، انجام این کار بی اثر و خطرناک است
- الکل مالشی قابل اشتعال است و نباید آن را در نزدیکی شعله یا حرارت بالا قرار دهید
- در صورت استفاده موضعی از الکل مالشی و بروز علائم آلرژیک مانند مشکل تنفسی، کهیر، ورم صورت یا لب یا زبان یا گلو با اورژانس تماس بگیرید
۳. مصارف خانگی
از الکل مالشی برای ضد عفونی و تمیز کردن سطوح مختلف منزل استفاده می شود از جمله:
- تمیز کردن برس های آرایش؛ خاصیت ضد عفونی کننده این الکل برای تمیز کردن برس های آرایشی بسیار مفید است، مقداری الکل مالشی را داخل فنجان کوچکی ریخته، برس را داخل آن قرار دهید و چند ثانیه بچرخانید، سپس با آب ولرم بشویید و روی حوله قرار دهید تا خشک شود
- تمیز کردن سینک و کروم؛ استفاده از الکل مالشی روی این سطوح آن ها را تمیز و براق می کند، کافیست پارچه نرمی را به الکل آغشته و روی آن بکشید، نیازی به شست و شوی مجدد با آب نیست زیرا الکل خود به خود تبخیر می شود
- ضد عفونی کننده خانگی؛ شما می توانید اکثر سطوح را با اسپری کردن یا مالیدن پارچه آغشته به الکل ضد عفونی و تمیز کنید، با این حال نباید الکل را روی مواد قابل نفوذ مانند کوارتز و گرانیت استفاده کنید.
- خوشبو کننده کفش؛ برای رفع بوی بد کفش مقداری الکل مالشی داخل آن اسپری کنید و مقابل آفتاب قرار دهید تا خشک شود. الکل مالشی برای از بین بردن باکتری های داخل کفش نیز مفید است
- ضد عفونی کردن ماوس و صفحه کلید کامپیوتر؛ برای این کار باید از الکل ۹۰ درصد یا بیشتر استفاده کنید، چوب پنبه را به آن آغشته کرده یا از پارچه میکرو فیبر آغشته به الکل استفاده کنید
- ضد عفونی کردن تلفن همراه؛ گوشی موبایل از جمله وسایلی است که می تواند به باکتری ها و میکروب های مختلف و خطرناک آلوده شود، برای ضد عفونی کردن آن می توان از پد الکلی یا پارچه آغشته به الکل استفاده کرد
- ضد عفونی کردن اسفنج ظرف شویی؛ خیساندن اسفنج آشپزخانه در الکل مالشی آن را ضد عفونی کرده و عمر استفاده از آن را بیشتر می کند
- تمیز کردن تخته های وایت برد؛ برای تمیز کردن تخته وایت برد نیاز به الکل حداقل ۹۰ درصد دارید. می توانید الکل را داخل بطری اسپری ریخته یا حوله کاغذی آغشته به الکل را روی تخته بمالید
- جدا کردن برچسب؛ گاهی برخی برچسب ها به قدری به شی مورد نظر چسبیده اند که به این راحتی ها جدا نمی شوند، کافیست مقداری الکل روی آن بریزید و ۱۰ دقیقه صبر کنید تا راحت آن را جدا کنید، برای این کار به جنس شی توجه داشته باشید
- تمیز کردن استیل ضد زنگ؛ الکل مالشی می تواند با از بین بردن لکه آب باعث تمیز شدن استیل ضد زنگ شده و آن را ضد عفونی کند. برای این کار یک حوله میکرو فیبر را به الکل مالشی آغشته کرده و روی آن بکشید
- سایر موارد؛ از این الکل برای تمیز کردن عینک، اتصالات الکتریکی، دی وی دی و سایر لنزهای دیسک نوری، از بین بردن خمیر حرارتی از گرما بر روی سی پی یو و دیگر آی سی ها استفاده می شود.
تفاوت ایزوپروپیل الکل و اتانول
تمیز کردن و ضد عفونی کردن سطوح مختلف از جمله دستگیره های در و همچنین دست ها با استفاده از مواد ضد عفونی کننده مانند الکل های مناسب از توصیه های سازمان جهانی بهداشت در دوره همه گیری کرونا ویروس است.
اما هنگامی که صحبت از ضد عفونی کردن سطوح و دست ها با الکل می شود شما کدام نوع الکل را ترجیح می دهید: اتانول یا ایزوپروپیل؟
برای انتخاب یکی از این دو باید با تفاوت ها و شباهت های آن آشنا شوید که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره خواهیم کرد:
در واقع هر دو الکل از نظر خواص ضد عفونی کننده بسیار شبیه هستند اما وقتی صحبت از ضد عفونی کردن پوست می شود با هم تفاوت دارند.
اتانول الکلی است که در مشروبات الکلی نیز از آن استفاده می شود، ایزوپروپیل نیز همان طور که قبلا گفتیم به الکل مالشی شهرت دارد و بیشترین تاثیر این دو الکل در غلظت ۷۰ درصد می باشد.
اتانول با از بین بردن پروتئین ها و حل کردن چربی ها بسیاری از سلول های باکتریایی و ویروسی از جمله ویروس HIV و هپاتیت A را از بین می برد اما در برابر هاگ یا اسپور بی اثر است، این الکل معمولا در غلظت ۷۰ درصد استفاده می شود زیرا در غلظت های بالاتر به سرعت تبخیر شده و در غلظت های پایین تر نیز اثرش کاهش می یابد.
این الکل در حال حاضر در بعضی صابون ها و دستمال مرطوب ها استفاده می شود اما چون پوست را خشک می کند نباید به طور مستقیم و بدون مواد افزودنی روی پوست استفاده شود.
ایزوپرپوپیل نیز با سرعت مشابه اتانول تبخیر می شود و به همان شیوه سلول های باکتریایی و ویروسی را از بین می برد اما از آن جا که روی بافت های زنده پوست تاثیر چندانی ندارد برای ضد عفونی کردن پوست بهتر از اتانول است و اغلب به عنوان آنتی سپتیک پوست و در بیمارستان ها استفاده می شود.
این دو الکل برای ضد عفونی کردن سطوح تقریبا به یک اندازه موثر هستند و برای تمیز کردن ابزار کوچک کافیست آن را حدود ۱۰ دقیقه به اتانول یا ایزوپروپیل آغشته کرده تا کاملا تمیز شود.
هر دو به سرعت و بدون ایجاد اثر تبخیر می شوند و برای تمیز کردن درایوهای نوری و اجزای کامپیوتری موثر هستند.
نکته مهم این که برای افزایش اثر الکل بهتر است آن را روی سطح مورد نظر مالش دهیم.
در چه مواردی از الکل مالشی استفاده نکنیم؟
۱. درمان آکنه
هنگام استفاده از الکل مالشی روی پوست های مستعد آکنه احتیاط کنید. الکل مالشی باعث خشک شدن پوست می شود و همین مسئله باعث می شود پوست روغن بیش از حدی تولید کرده و لکه های پوستی بیشتر شود.
مالیدن الکل در قسمت های باز پوست مانند بریدگی ها و جوش های باز موجب سوزش پوست می شود.
۲. کاهش تب
یکی از کاربردهای الکل مالشی در گذشته کاهش تب بوده و والدین برای خنک کردن بدن کودک از آن استفاده می کردند اما این روش به صورت بالقوه خطرناک است زیرا جذب الکل در پوست کودک باعث بروز مسمومیت در او می شود.
حتی در بزرگسالان نیز استفاده از حوله های آغشته به الکل روی پوست برهنه می تواند مشکلات عصبی و قلبی را به دنبال داشته باشد.
۳. حمام الکل
استفاده از حمام الکل به همان دلیل که در مورد قبلی اشاره کردیم خطرناک است و باعث بروز مسمومیت ناشی از الکل در فرد می شود.
۴. از بین بردن شپش
گرچه استفاده از الکل مالشی می تواند به کشتن شپش کمک کند اما می تواند باعث سوختگی شیمیایی پوست سر نیز شود از این رو بهتر است برای این کار از شامپوهای مخصوص شپش استفاده کنید.
نکته: قبل از استفاده از الکل مالشی برای درمان مشکلات پوستی و غیره در صورتی که از ایمن بودن آن مطمئن نیستید حتما با پزشک مشورت کنید.
منابع: wikipedia – healthline – journal
