نگاهی به «تومان» / فیلمی سرشار از لحظات نبوغ‌آمیز

مجله نماوا، محسن جعفری راد

یک: فیلم تومان از تجربه‌گراترین فیلم‌های یک دهه‌ی اخیر است. تجربه‌گرایی که پسند مخاطب عام را هم مد نظر قرار داده و کاملا می‌تواند هم برای مخاطب خاص و هم مخاطب عام دلنشین باشد. مرتضی فرشباف فیلمی ساخته که اگر بعد از این هم فیلمی نسازد، همین یک تومان! کافی است که ثابت کند چه دیدِ جزئی‌نگر و خلاقانه و آرتیستیکی دارد و چقدر کاربلد می‌تواند به ذهنیتی دشوار، عینیت ببخشد.

دو: فیلم از فرم بصری در خدمت هذیان روایت بهترین بهره را برده است. دوربینی که به خصوص در کلبه عجیب خارج از شهر، طوری دور آدم‌ها می‌چرخد که انگار ما نیز جزئی از همان آدم‌ها هستیم. برای  این که داستان لو نرود فقط به همین بسنده کنیم که فیلم پلانی دارد که دو نفر در پی یک سنگ قبرند. فرم بصری و شکل نورپردازی و قاب‌بندی این پلان شاید یکی از بهترین پلان‌ها در یک دهه اخیر باشد و جالب اینکه اولین فیلم مرتضی نجفی به عنوان مدیر فیلمبرداری یک فیلم بلند است.

سه: ای کاش کاری که با نوید محمدزاده برای «عصبانی نیستم» نکردند (اولین بازی‌اش به عنوان نقش اصلی)، برای بازیگر نقش اول «تومان» یعنی میرسعید مولویان می‌کردند. بدون شک او مستحق سیمرغ بازیگری هم از جشنواره فیلم فجر و هم جشن منتقدان است. چطور می‌توان تصور کرد که یک بازیگر برای اولین بار جلوی دوربین فیلم سینمایی بیاید و خشم، نفرت، باهوشی، نگرانی، ترس، درد، غم و … و از همه مهمتر فراز و فرود یک شخصیت از یک پدرخوانده جعلی تا یک آواره را آنقدر ملموس و شفاف نشان دهد. به نظر می‌آید در حق او اجحاف شده است، چون حداقل یک جایزه می‌بایستی به او تعلق می‌گرفت. سکانسی که او برای اینکه اینترنت داشته باشد با دیگران دعوا می‌کند، از بهترین لحظات بازی اوست. و نیز بقیه بازیگران مثل مجتبی پیرزاده که عالی ظاهر شده است و نشان می‌دهد فرشباف همان‌طور که در فیلم «بهمن»، بهترین بازی را از فاطمه معتمدآریا گرفت، کارگردانی مسلط بر بازیگری است.

چهار: در فیلمنامه و داستانگویی پرپیداست که فیلمساز در جامعه‌اش رفت و آمد می‌کند. برج عاج نشین نیست. نسل جوان، انگیزه‌ها، امیدها و ناامیدی‌هایش را می‌شناسد و این یک غنیمت است؛ اینکه انقدر به جامعه نزدیک باشی که مخاطب، مشابه جوانان فیلمت را در هر شهری، اطراف خود ببیند. شخصیت‌پردازی در فیلم «تومان» یکی از امتیازات مثبت است، طوری که نفس به نفس با نزول تدریجی قهرمانِ داستان، همذات‌پنداری می‌کنیم.

پنج: امیدواریم اتفاق خوبی در اکران برای «تومان» بیفتد. جسارت کارگردان در عدم استفاده از بازیگر چهره و ستاره، ستودنی است و مخاطب شعورمند سینما با دیدن فیلم می‌تواند خستگی کارگردان و گروه خلاقش را رفع کند. اینکه کسی را جلوی دوربین به عنوان نقش اول بگذاری که اولین بازی‌اش باشد واقعا ریسک بالایی است که نتیجه نهایی نشان می‌دهد کاملا از عهده این انتخاب دشوار برآمده است. فیلم «تومان» را حتما بر پرده سینما ببینید تا دریابید چه نسل مستعدی داریم. یک فیلم سرگرم‌کننده و در عین حال تفکربرانگیز و تاویل‌پذیر که لایه‌های زیرین معنایی‌اش بعد از تماشای فیلم، مخاطب را به واکنش وادار می‌کند.