به نقل از مجله سیب:
رژیم کتوژنیک یکی از رژیم‌های غذایی پرطرف‌دار است که در این مقاله از سری مطالب پزشکی سایت سیب قصد داریم نگاهی دقیق‌تر به آن داشته و به بایدها و نبایدهای رژیم کتوژنیک اشاره کنیم.
در بخش اول مقالۀ رژیم غذایی کتوژنیک به تعریف این رژیم غذایی و انواع آن پرداختیم و اکنون که می‌دانیم رژیم کتوژنیک یا همان رژیم کتونی چیست؛ در این مطلب از مجلۀ سلامت سیب قصد داریم تا نگاهی جزئی‌تر به این رژیم غذایی داشته و به فواید و مضررات رژیم کتوژنیک، بایدها، نباید‌ها و غذاهایی که باید در دستور رژیم کتو گنجانده شوند پرداخته و راهنمای جامع‌تری از رژیم کتو را خدمت شما ارائه کنیم؛ با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
فواید رژیم کتوژنیک برای سلامتی
رژیم غذایی کتو می‌تواند در هر ردۀ سنی برای همۀ افراد تجویز شود. بر اساس مطالعات صورت‌گرفته، فواید رژیم کتوژنیک استاندارد برای سلامتی بسیار است که ازجمله آن‌ها می‌توان به کنترل فشارخون بالا و جلوگیری از بیماری قلبی‌عروقی، کنترل بیماری‌های متابولیک مزمن مانند دیابت و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، کاهش وزن و همچنین کنترل بسیاری از بیماری‌های اعصاب نظیر پارکینسون، صرع و آلزایمر اشاره کرد.
در پژوهشی بر روی حیوانات با آسیب مغزی استفاده از رژیم کتو نقش سودمندی در بهبودی آسیب‌های مغزی ایفا کرده است. کنترل بیماری‌های متابولیکی نظیر دیابت، ارتباط نزدیکی با پیشگیری از ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش دارد. درصورتی‌که، شما ورزشکاری حرفه‌ای هستید یا قصد دارید به کمک بدن‌سازی حجم عضلات خود را افزایش دهید توصیه می‌شود از این رژیم استفاده نکنید.
رژیم کتوژنیک برای کبد چرب نیز سودمند است. در واقع رژیم کتوژنیک برای کبد چرب غیرالکلی یک درمان مؤثر است که از طریق مکانیسم‌های مختلفی این تأثیر اعمال می‌شود.
رژیم کتوژنیک برای لاغری و کاهش وزن
علاوه بر استفاده از این رژیم در درمان و مدیریت بیماری‌های گوناگون، از رژیم کتوژنیک برای لاغری و کاهش وزن نیز می‌توان بهره برد (بخصوص در افراد دیابتی و افراد مبتلابه فشارخون بالا) که به‌دلیل کم‌بودن کربوهیدرات در این رژیم است.
هدف اصلی این رژیم کاهش وزن سالم است و رژیم کتوژنیک برای چاق شدن استفاده نمی‌شود. حال ممکن است شما به‌دلیل بیماری زمینه‌ای مانند صرع تحت درمان با این رژیم باشید و تمایل به افزایش وزن داشته باشید. در این حالت شما باید کالری مصرفی روزانۀ خود را افزایش دهید. اضافه وزن زمانی اتفاق می‌افتد که شما بیشتر از آنچه کالری مصرف می‌کنید دریافت کنید.
بنابراین با مصرف کالری بیشتر، اگرچه رژیم کتوژنیک برای چاق شدن استفاده نمی‌شود، می‌توان در طول این رژیم افزایش وزن نیز داشت.
رژیم کتوژنیک برای تشنج و درمان صرع
صرع (Epilepsy) یک بیماری سیستم عصبی است که در بیشتر مواقع با تشنج‌های مکرر و شدید شناخته می‌شود. درصد زیادی از بیماران با درمان داروییِ پزشک قادر به کنترل صرع خود می‌شوند. با وجود این حدود ۳۰ درصد از بیماران با صرعِ مقاوم به درمان به پزشک مراجعه می‌کنند.
درمان جراحی برای این افراد ممکن است با عوارض زیادی همراه باشد یا اصلاً غیرممکن باشد؛ لذا، روش‌های تغییر سبک زندگی نظیر تغذیۀ درمانی می‌تواند به این افراد کمک بسیاری کند. چگونگی سازوکار تأثیر رژیم کتوژنیک برای تشنج ناشی از صرع کاملاً شناخته نشده است.
علت اصلی بیماری صرع برانگیختگی و افزایش حساسیت مغز به محرک‌های بیرونی و همچنین عدم وجود پاسخ‌های مهاری به‌موقع است.
گمان می‌رود رژیم کتوژنیک با تغییرات متابولیک خود بر خون و مایع مغزی نخاعی، که سبب افزایش کتون‌ها و کاهش قند خون می‌شود، اثرات مهاری بر سیناپس‌های مغزی اعمال کرده و بدین روش پاسخ‌های تحریکی مغزی را مهار می‌کند.
برخی پژوهشگران اذعان دارند که، اجسام کتونی تولیدشده توسط سلول‌های کبدی در مهار پاسخ‌های تحریکی مغز و درمان صرع نقش دارند. بر اساس برخی پژوهش‌ها توصیه می‌شود که، فرد مبتلابه صرع درصورت تشخیص پزشک تحت درمان با این رژیم قرار گیرد.
رژیم کتوژنیک و سنگ کیسه صفرا
صفرا مایعی است که برای هضم و جذب چربی‌ها ضروری است. شاید بتوان گفت که، رابطۀ رژیم کتوژنیک و سنگ کیسه صفرا یک رابطه دوطرفه باشد. در واقع مصرف بالای چربی در رژیم کتوژنیک ممکن است منجربه افزایش کلسترول خون شود که این عامل موجب افزایش سنگ‌های صفراوی نیز می‌شود؛ چراکه بسیاری از سنگ‌های صفراوی ماهیت کلسترولی دارند.
ازطرفی رژیم کتوژنیک با کاهش وزن و همچنین به‌دلیل داشتن چربی زیاد موجب بهبود در سرعت چرخۀ صفراوی می‌شود که این خود ممکن است منجربه کاهش سنگ‌های صفراوی شود. درنهایت اگر دچار سنگ صفرا یا مشکلات مربوط به کیسه صفرا هستید، پیش از شروع رژیم کتوژنیک حتماً با پزشک و متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
رژیم کتوژنیک برای نوجوانان
علاوه بر بزرگسالان، رژیم کتوژنیک برای نوجوانان و کودکان دارای فواید سلامتی بسیاری است؛ اما، نکتۀ مهم این است که این رژیم برای همۀ افراد مفید نیست. در نوجوانان و کودکان به‌دلیل رشد بالا و نیازهای تغذیه‌ای متفاوت درصورت لزوم این رژیم باید زیر نظر متخصص تغذیه شروع شود.
رژیم کتوژنیک برای ورزشکاران
رژیم‌های کم کربوهیدرات و پرچرب ممکن است به ورزشکاران استقامتی کمک کند تا عملکرد بهتری داشته باشند؛ اما، رژیم کتوژنیک برای ورزشکاران تیمی و سرعتی ممکن است موجب کاهش عملکرد آنان شود.
رژیم کتوژنیک و پوکی استخوان
همان گونه که پیش‌تر گفتیم، با اینکه رژیم کتوژنیک یک رژیم با فواید زیاد است؛ اما، برای همۀ افراد مناسب نیست. مطالعات انجام‌شده رابطۀ رژیم کتوژنیک و پوکی استخوان را تقریباً تأیید می‌کنند. در واقع به‌دلیل محدودبودن منابع غذایی در این رژیم ممکن است در طولانی‌مدت رژیم کتوژنیک منجربه ضعف سلامت استخوان و ایجاد پوکی استخوان شود.
احتمالاً رژیم کتوژنیک سرطان را کاهش می‌دهد
رژیم کتوژنیک موجب کاهش وزن، کاهش چربی خون و قند خون می‌شود. همچنین موجب ایجاد یک محیط متابولیک نامطلوب برای سلول‌های سرطانی می‌شود. تاکنون مستقیماً و اختصاصی تأثیرات رژیم کتوژنیک بر سرطان تأیید نشده است اما طبق مطالعات انجام‌شده احتمالاً رژیم کتوژنیک سرطان را کاهش می‌دهد.
در رژیم کتوژنیک چه غذایی را مصرف کنیم؟
برای اینکه رژیم غذایی کتو خود را کاملاً بر پایۀ اصول انجام بدهید باید بدانید که در این رژیم غذایی چه غذاهایی مجاز بوده و می‌تواند در سبد روزانۀ شما قرار بگیرند. مواد غذایی که می‌توانید در رژیم کتو از آن‌ها استفاده کنید عبارت‌اند از:
- گوشت قرمز، گوشت مرغ و بوقلمون، گوشت ماهی‌های چرب مانند سالمون و ماهی تن؛
- روغن‌های طبیعی مانند روغن زیتون و نارگیل؛
- مغز بادام و گردو، تخم کتان؛
- کره و خامۀ تهیه‌شده از شیر طبیعی؛
- تخم‌مرغ ماده‌ای غذایی است که جایگاه مهمی در رژیم کتو داشته و منبع تأمین پروتئین و چربی است؛
- پنیرهای فراوری‌نشده مانند پنیر موتزارلا و چدار.
در میان وعده‌های غذایی می‌توان از مواد غذایی مانند شکلات تلخ، میلک شیک با شیر بادام، پودر کاکائو و کرۀ بادام‌زمینی یا پنیر به همراه چند قاشق روغن زیتون استفاده کرد.
در رژیم کتوژنیک چه غذایی را مصرف نکنیم؟
اما در برنامۀ غذایی هفتگی رژیم کتوژنیک از چه غذاهایی نباید استفاده کنیم؟ باتوجه‌به پایین‌بودن میزان قند در نظر گرفته شده در رژیم کتوژنیک، مصرف مواد غذایی زیر در این رژیم ممنوع است:
- مواد غذایی حاوی شیرینی زیاد مثل بستنی، نوشابه و آب‌نبات؛
- غلات و مواد حاوی کربوهیدرات بالا مانند ماکارونی، برنج و پاستا. شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند ساخارین؛
- مصرف الکل و شیرین‌کننده‌های جایگزین قند؛ به این دلیل که معمولاً در ساختار آن‌ها از اتانول (الکل قند) استفاده شده است؛
- مصرف میوه‌ها باید در رژیم کتو محدود شود و میوه‌هایی نظیر توت‌فرنگی، بلوبری و شاتوت میوه‌های مجاز در رژیم کتوژنیک به حساب می‌آیند؛
- مصرف حبوبات مانند لوبیا، نخود، عدس و لپه باید در رژیم کتوژنیک محدود شود؛
- چربی‌های ناسالم و فراوری‌شده مانند سس مایونز؛
- سبزیجات شیرین مانند هویج و سیب‌زمینی.
مضررات رژیم کتوژنیک
علاوه بر دارابودن فواید بسیار، رژیم کتوژنیک بدون ضرر و عارضۀ جانبی نیست. از مهم‌ترین مضررات رژیم کتوژنیک می‌توان به ناخوشی پیش از سازگاری بدن با این رژیم اشاره کرد که به آنفلوانزای کتوژنیک مشهور است.
دیگر مضررات رژیم کتوژنیک شامل آسیب به کبد و کلیه، خستگی، مشکلات تنفسی، یبوست، اختلال در قاعدگی، پوکی استخوان و مشکلات خواب می‌شود.
اینکه آیا رژیم کتوژنیک خوب است یا نه کاملاً بستگی به اهداف شما و وضعیت سلامتی شما دارد. شما نیز می‌توانید از طریق بخش نظرات تجربیات خود را درمورد رژیم غذایی کتوژنیک با ما به اشتراک بگذارید یا اگر سؤالی دارید، سؤال خود را مطرح کنید تا پزشکان ما پاسخ‌گوی شما باشند.
پرسش‌وپاسخ
- فواید رژیم کتوژنیک چیست؟ مهم‌ترین فواید رژیم کتوژنیک شامل کنترل فشارخون بالا و جلوگیری از بیماری قلبی‌عروقی، کنترل بیماری‌های متابولیک مزمن مانند دیابت و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، کاهش وزن و همچنین کنترل بسیاری از بیماری‌های اعصاب نظیر پارکینسون، صرع و آلزایمر اشاره کرد.
- آیا رژیم کتوژنیک خوب است؟ رژیم کتوژنیک یک رژیم با فواید فراوان برای سلامتی است؛ اما، این رژیم برای همۀ افراد مناسب نیست.
- مضررات رژیم کتوژنیک چیست؟ ناخوشی ابتدای رژیم پیش از آنکه بدن به رژیم عادت کند، آسیب به کبد و کلیه و همچنین خستگی، تغییر در عادات ماهیانه، پوکی استخوان، مشکلات گوارشی و مشکلات خواب از مهم‌ترین عوارض رژیم کتوژنیک به شمار می‌روند.
منابع
https://www.medscape.com/viewarticle/894041
