مجله نماوا، سیدحسن موسوی چلک*
فیلم مجبوریم از واحد مددکاری اجتماعی «خانه خورشید» که یکی از سمن‌های حوزه زنان آسیب دیده است آغاز می‌شود و طبیعتا انتخاب این سوژه، نشانگر توجه و تمرکز حوزه فیلم و سینما به نقش مددکاری اجتماعی در حل مشکلات و آسیب‌های اجتماعی است.
این فیلم بر محور زنان بی‌خانمانی می‌چرخد که درگیر مشکلات چندوجهی از جمله اعتیاد، تن‌فروشی، ایدز، رحم اجاره‌ای و… هستند.
پیام این فیلم در بازنمایی پیچیدگی و دشواری حل آسیب‌های اجتماعی زنان آسیب‌دیده در کف خیابان‌ها است.
پیش‌تر رییس «خانه خورشید» از اقدام موفق این مرکز در درمان ۶۰۰ نفر از زنان خیابانی خبر داده بود موفقیتی که در نوع خود بزرگ و کم‌نظیر است.
کارکردن با افراد آسیب‌دیده خاص و چندمشکلی، اقدامی سخت و دشوار است و نیازمند کار تیمی با مجموعه‌ای از مددکاران اجتماعی، مشاوران، وکلا و روانشناسان.
«مجبوریم» به نوعی تاثیر فقدان حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی بر سرنوشت افراد را نشان می‌دهد. گلبهار یکی از شخصیت‌های این فیلم با اینکه مدام موردسوء استفاده مجتبی قرار می‌گیرد، اما در عین حال این مرد را تکیه‌گاه خود می‌داند.
رفتار این زن بی‌پناه این پیام را منتقل می‌کند که افراد در نبود حمایت و پشتوانه خانوادگی و اجتماعی به اجبار به افراد دون‌پایه تکیه می‌کنند.
موضوعی‌که می‌توان بر آن تکیه کرد این است که این افراد خیلی از ما دور نیستند، در شهری که ما زندگی می‌کنیم آنها نیز نفس می‌کشند، گاهی مواقع در همسایگی ما هستند و بعضا از کنار ما رد می‌شوند اما بیشتر مواقع ما بی‌تفاوت از کنار آنها عبور می‌کنیم.
از طرفی اشاره به موضوع «عقیم‌سازی دختران بی‌خانمان معتاد تن‌فروش» در این فیلم بر این مهم تاکید دارد که سیاست‌گذاری‌های کلان کشوری باید کارشناسانه و مبتنی بر رعایت حقوق شهروندان و حتی حقوق قربانیان باشند.
مجرم خود به نوعی فرد قربانی و دارای حقوق مشخص است. بنابراین سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های در حوزه اجتماعی باید با لحاظ کردن حقوق شهروندان و حتی حقوق قربانیان تدوین شوند چرا که در غیر این صورت قابل اجرا نیستند.
یکی از وجوه مشخصه و پیام‌های این فیلم تاکید بر ضرورت رعایت اخلاق حرفه‌ای است که نباید در هیچ شرایطی زیر پا گذاشته شود.
نکته دیگر قابل بحث به رسمیت شناختن برنامه‌های کاهش آسیب در ایران است. خوشبختانه در ایران با حمایت و درایت‌های مسئولان قوانین مختلف در خصوص آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی وضع شد و برنامه ملی «پیشگیری از اچ آی وی» و قانون «مبارزه با مواد مخدر» از مصادیق پذیرش برنامه کاهش آسیب در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور است.
نقش منابع و مراکز اجتماعی در کمک به افراد در معرض آسیب یا آسیب اجتماعی باید پررنگ‌تر از اقدامات قضایی و پلیسی دیده شود و این موضوع مهم در فیلم موردبحث به آن تاکید می‌شود.
«مجبوریم » در راستای طرح مساله اجتماعی اعتیاد زنان‌بی‌خانمان ساخته شده است و طبیعتا کارکردن در این حوزه نیازمند اتخاذ رویکرد بین رشته‌ای باشد و در مجموع صنعت فیلم و سینما همواره عرصه خوبی برای بازنمایی آسیب‌های اجتماعی و توجه ویژه به نقش منابع اجتماعی به شمار می‌آید.
* رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
تماشای فیلم مجبوریم در نماوا
