به نقل از ارز دیجیتال:
برای فروش، معامله و خرید ارزهای دیجیتال باید به یک صرافی مراجعه کنید. صرافیهای ارز دیجیتال برخلاف صرافیهای سنتی مجازی هستند و در قالب سایت یا اپلیکیشن موبایل فعالیت میکنند. این صرافیها انواع مختلفی دارند که هریک ویژگیهای خاص خود را دارد.
اگر نمیدانید صرافی ارز دیجیتال چیست و معاملات در آن چگونه انجام میشود، چه انواعی میتواند داشته باشد و چگونه در ایران میتوانیم از آنها استفاده کنیم، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطالب
صرافی ارز دیجیتال چیست؟
صرافی ارز دیجیتال یا کریپتو اکسچنج (Cryptocurrency Exchange) پلتفرم مجازی و آنلاینی است (معمولاً یک وبسایت یا اپلیکیشن) که در آن اشخاص میتوانند ارز دیجیتال بخرند، بفروشند یا معامله کنند. این مبادله میتواند تبدیل یک ارز دیجیتال به یک کریپتوکارنسی دیگر باشد (مانند تبدیل بیت کوین یا تتر به اتریوم) یا تبدیل یک ارز دیجیتال به پول فیات (مانند بیت کوین به تومان یا تتر به دلار) یا برعکس.
با ثبتنام در یک صرافی ارز دیجیتال میتوانید در قبال پول ملی یا ارز دیجیتال دیگر، ارز دیجیتال خریداری کنید یا ارز دیجیتال خود را در قبال پول ملی (مانند ریال) یا یک ارز دیجیتال دیگر به فروش برسانید.
قیمت ارزهای دیجیتال بر اساس همین عرضه و تقاضا در صرافیهای ارز دیجیتال تعیین میشود.
برای ثبتنام یا انجام معامله، نیاز به حضور فیزیکی در محل دفتر صرافی ارز دیجیتال وجود ندارد و تنها کافی است از طریق سایت یا اپلیکیشن موبایل اقدام شود؛ چراکه وقتی با داراییهایی از جنس دیجیتال سروکار داریم، نیاز به مراجعه حضوری از بین میرود.
بیشتر بخوانید: بهترین صرافی ارز دیجیتال ایرانی کدام است؟ + جدول مقایسه
صرافی ارز دیجیتال چگونه کار میکند؟
اینکه یک صرافی ارز دیجیتال چگونه کار میکند به نوع صرافی بستگی دارد. در ادامه مقاله درباره انواع صرافیها میخوانید، اما اگر بخواهیم نگاهی کلی به کار صرافیها داشته باشیم، هر صرافی به یکی از این دو شکل کار میکند:
- حالت اول: شما با خودِ صرافی معامله میکنید. (از خود صرافی میخرید یا به خود صرافی میفروشید.)
- حالت دوم: صرافی خودش طرف معامله نیست و فقط یک واسط بین خریداران و فروشندگان است و از انجام معاملات مقداری کارمزد میگیرد.
در تعداد کمی از صرافیها (که البته در بین صرافیهای ایرانی تعدادشان زیاد است)، طرف معامله خود صرافی است. یعنی افراد برای خرید ارز دیجیتال، آن را از خود صرافی خریداری میکنند و برای فروش، ارز دیجیتال خود را به خود صرافی میفروشند. در اینجا درآمد صرافی از تفاوت قیمت خرید و فروش است؛ یعنی قیمت خرید ارز دیجیتال از صرافی نسبتبه قیمت فروش آن به صرافی بالاتر است.
در حالت دوم دیگر صرافیها طرف معامله شما نیستند، بلکه در حقیقت واسط بین خریداران و فروشندگان هستند و از هر معامله درصدی کمیسیون (مثلاً ۰.۱ درصد از مبلغ معامله) دریافت میکنند. از نظر جهانی، اغلب صرافیها به روش دوم کار میکنند؛ اما در ایران (حداقل در زمان نگارش این مطلب) بیشتر صرافیها از نوع اول هستند، یعنی صرافی خودش طرف معامله است.
جفتارز یا trading pair چیست؟
در یک صرافی ارز دیجیتال برای نشاندادن امکان تبدیل یک ارز دیجیتال به ارز دیجیتال دیگر از مفهومی بهنام جفتارز (trading pair) استفاده میکنند.
یک جفتارز در صرافی به این صورت نمایش داده میشود: نماد اختصاری ارز دیجیتال اول / نماد اختصاری ارز دیجیتال دوم
بهعنوان مثال، نماد اختصاری بیت کوین BTC و نماد اختصاری تتر USDT است. بنابراین جفتارز بیت کوین – تتر را اینگونه مشاهده میکنید: BTC/USDT
مثلاً اگر بخواهید ارز دیجیتال تتر بدهید و بیت کوین دریافت کنید یا بالعکس باید به صفحه جفتارز بیت کوین – تتر (BTC/USDT) در صرافی مراجعه کنید.
مفهوم جفتارز میتواند در تحلیل تکنیکال بازار هم به شما کمک کند. بهعنوان مثال، اگر قصد داشته باشید ارزهای مختلف را با بیت کوین معامله کنید، کار منطقی این است که از نمودار بیت کوینی استفاده کنید. مثلاً اگر بخواهید تغییرات قیمت ریپل نسبت به بیت کوین را مشاهده کنید، باید از نمودار جفتارز ریپل – بیت کوین (XRP/BTC) استفاده کنید.
انواع صرافی ارز دیجیتال
صرافیهای ارز دیجیتال را میتوان از جهات مختلف در دستهبندیهای متفاوتی داد؛ اما مهمترین انواع صرافی ارز دیجیتال در حال حاضر از این قرار هستند:
- صرافی متمرکز (Centralized Exchange or CEX)
- صرافی غیرمتمرکز (Decentralized Exchange or DEX)
- صرافی همتابههمتا (Peer-to-Peer or P۲P Exchange)
- پلتفرمهای مبادله فوری
صرافی متمرکز
صرافی متمرکز همانطور که از اسمش پیداست، توسط یک نهاد یا شرکت خاص اداره میشود و کنترل کامل صرافی و همچنین داراییهای داخل صرافی در دست چند شخص یا نهاد است.
در زمان نگارش این مطلب، بیشتر صرافیهای ارز دیجیتال ازجمله بایننس، کوین بیس، کراکن، هوبی، بیتفینکس و کوکوین از نوع متمرکز هستند و طبق دادههای CoinMarketCap، در زمان نوشتن این بخش از مقاله، بیش از ۹۰٪ از حجم معاملات ارزهای دیجیتال در اختیار صرافیهای متمرکز قرار دارد.
در این صرافیها کنترل کامل داراییهای دیجیتال افراد در دست صرافی است. در حقیقت داراییها در کیف پول صرافیها نگهداری میشود و فقط عدد موجودی در حساب کاربران صرافی لحاظ میشود.
یکی از بزرگترین ضعفهایی که میتوان به صرافیهای متمرکز نسبت داد، همین متمرکزبودن است که بهعقیده فعالان این حوزه، برخلاف ذات غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال است. این نقطه ضعف، بهخصوص در میان کاربران ایرانی که بهدلیل تحریمها همیشه در خطر مسدودشدن حساب قرار دارند بیشتر به چشم میآید.
صرافی غیرمتمرکز
صرافی غیرمتمرکز یا DEX نوع نوینی از صرافی ارز دیجیتال است که احتمالاً در سالهای آینده بخش بزرگی از این بازار را تصاحب خواهند کرد. مهمترین چیزی
که یک صرافی غیرمتمرکز و متمرکز را از یکدیگر متمایز میکند نحوه مدیریت و کنترل داراییهاست. در یک صرافی غیرمتمرکز ادارهکنندگان صرافی هیچ کنترلی بر دارایی افراد ندارند.
بیشتر بخوانید: صرافی غیرمتمرکز یا DEX چیست؟ معرفی بهترین صرافیهای غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۴
در این صرافیها با کمک بلاک چین، قراردادهای هوشمند و سایر پروتکلهای غیرمتمرکز، تبدیل داراییها بهصورت مستقیم از طریق کیف پول شخصی هر فرد انجام میشود؛ یعنی فرد وارد سایت صرافی میشود، کیف پول خود را به صرافی متصل میکند و مستقیم از داخل کیف پول خود ارز را به یک قرارداد هوشمند ارسال میکند تا معامله انجام شود و سپس از همان قرارداد هوشمند ارز جدید خود را دریافت میکند. در زمان نگارش این مطلب یونی سواپ (Uniswap) بزرگترین صرافی غیرمتمرکز بازار است.
بیشتر بخوانید: یونی سواپ (Uniswap) چیست؟ هر آنچه که باید درمورد یونی سواپ بدانید
اگرچه این صرافیها مزیت مهمی نسبت به نوع متمرکز دارند، بهدلیل چالشهای فنی و ساختاری هنوز نمیتوانند آنطور که باید جایگزینی برای صرافیهای متمرکز باشند.
از آنجا که صرافیهای غیرمتمرکز از زیرساختهای مبتنیبر بلاک چین استفاده میکنند، میزان مقیاسپذیری بلاک چین میزبان تأثیر بسیاری زیادی در عملکرد درست آن خواهد داشت. بهعنوان مثال، یونی سواپ از شبکه اتریوم استفاده میکند و این موضوع در اوایل ۲۰۲۱ موجب شد کارمزد هر معامله به بالای ۴۰ دلار برسد؛ چراکه برای تبدیلها باید روی شبکه اتریوم تراکنش انجام شود و شبکه اتریوم در آن مقطع شلوغ بود.
بیشتر بخوانید: اتریوم چیست؟ آشنایی با Ethereum، بلاک چین قرارداد هوشمند
همچنین، در حال حاضر اتصال بین بلاک چینهای متفاوت در صرافیهای غیرمتمرکز انجام نمیشود یا بسیار دشوار است. مثلاً اگر بخواهید بیت کوین معامله کنید یا یک توکن که فقط روی بلاک چین ترون وجود دارد، در یونی سواپ نمیتوان معامله را انجام داد؛ چراکه یونی سواپ فقط از شبکه اتریوم و توکنهای مبتنیبر اتریوم پشتیبانی میکند.
بیشتر بخوانید: ترون چیست؟ معرفی کامل بلاک چین Tron و ارز TRX
صرافیهای همتابههمتا
در صرافیهای همتابههمتا (P2P) دو شخص بهطور مستقیم با یکدیگر معامله انجام میدهند. در حقیقت میتوان گفت صرافیهای همتا به همتا مانند سایت و اپلیکیشن «دیوار» عمل میکنند.
خریداران و فروشندگان در این پلتفرمها آگهی خرید و فروش درج میکنند و خریداران و فروشندگان میتوانند از بین آگهیها یکی را انتخاب کرده و معامله موردنظر خود را انجام دهند.
برای جلوگیری از کلاهبرداری، بیشتر صرافیهای همتابههمتا امکان قفلکردن دارایی تا تأیید مشتری را فراهم کردهاند و همچنین فرایندهای حل اختلاف برای معاملات پیشبینی شده است. در این صرافیها به معاملهگران نسبت به تعداد معاملات و عملکردشان امتیاز داده میشود و معاملهگران برتر بالاتر از بقیه نمایش داده میشوند.
یکی از مزایای مهم صرافیهای همتابههمتا، وجود معاملهگران از کشورهای مختلف و روشهای پرداخت متنوع است. بهعنوان مثال، یک فرد ساکن ایران که به خدمات بانکی بینالمللی، کارتهای اعتباری (مسترکارت و ویزا) و پی پال دسترسی ندارد، میتواند فردی از کشور ایران انتخاب کند تا از طریق تراکنش بانکی معامله انجام دهد یا بهدنبال فردی باشد که پرفکت مانی یا وب مانی میپذیرد.
بیشتر بخوانید: پی پال چیست؟ همه چیز در مورد Paypal برای ایرانیها
در زمان نگارش این مقاله، بایننس (Binance) و OpenPeer و لوکالکوینسواپ (LocalCoinSwap) چند نمونه از صرافیهای P۲P معروف هستند. البته این صرافیها بهدلیل تحریمها نام ایران را از فهرست کشورهای تحت پوشش خود حذف کرده است.
تبادل فوری (تبدیل سریع)
برخی از برنامههای تحت وب (که شاید نتوان نام آنها را صرافی گذاشت)، امکان تبدیل فوری ارزهای دیجیتال به یکدیگر را فراهم میکنند. در این پلتفرمها کاربر فقط مشخص میکند چه ارزی دارد و قصد دارد آن را به چه ارز دیجیتالی تبدیل کند و بقیه کار را به پلتفرم میسپارد.
پلتفرمهای تبادل فوری مانند چنجلی (Changelly) و شیپشیفت (Shapeshift) برای این کار به صرافیهای بزرگ جهان متصل هستند و زمانی که کاربر درخواست تبادل ارائه میدهد، این سیستمها بهطور خودکار بهترین قیمت ممکن در صرافیها را پیدا میکنند و در داخل صرافیها از طرف کاربر تبادل انجام میدهند و در نهایت مقداری کارمزد برای خدمات خود برمیدارند.
فراموش نکنید پلتفرمهای تبادل فوری خارجی هم پیرو قوانین تحریمها هستند و فعالیت کاربران ایرانی در آنها میتواند موجب بلوکهشدن دارایی شود.
صرافیهای مشتقه (معامله قراردادهای آتی و اختیار)
در برخی از صرافیها امکان معامله قراردادهای آتی (Futures) و اختیار (Options) برای ارزهای دیجیتال وجود دارد.
مفهوم معامله قراردادهای آتی و اختیار با معاملات معمولی ارزهای دیجیتال متفاوت است؛ اما نحوه انجام معاملات بسیار شبیه معاملات معمولی در صرافیهای متمرکز است، با این تفاوت که شما میتوانید از صرافی پول قرض بگیرید (اهرم) و با چندین برابر سرمایه خود (تا ۱۲۵ برابر برای برخی داراییها و در برخی صرافیها) معامله کنید.
در معاملات آتی و اختیار، هر چقدر اهرم بیشتر باشد، ریسک شما افزایش خواهد یافت و در هر اهرم اگر ضرر شما بیش از حد خاصی شود، تمام سرمایه اولیه خود را از دست میدهید یا بهعبارتی لیکویید میشوید.
همچنین در معاملات معمولی فقط میتوانید از افزایش قیمتها سود ببرید؛ اما در بازار مشتقه میتوانید با بازکردن موقعیت فروش (شورت – Short) از کاهش قیمتها هم سود ببرید.
صرافی بایننس، بزرگترین صرافی ارز دیجیتال جهان، از معاملات مشتقه هم پشتیبانی میکند. فعالیت کمریسک در این نوع معاملات نیاز به دانش و تجربه بالایی دارد و کاربران تازهکار ممکن است تمام دارایی خود را در این نوع معاملات از دست بدهند.
بهترین صرافی ارز دیجیتال برای ایرانیها کدام است؟
برای ما ساکنان ایران که در دوران تحریمهای بسیار سنگین زندگی میکنیم، معاملات ارزهای دیجیتال با محدودیتهای زیادی همراه است؛ اما غیرممکن نیست. طبق تجربه، اغلب کاربران ایرانی از دو روش زیر برای معاملات ارزهای دیجیتال بهره میبرند:
- مراجعه به صرافیهای ایرانی
- استفاده از صرافیهای خارجی
۱. مراجعه به صرافیهای ایرانی
صرافیهای ایرانی برای اغلب ما بهترین نقطه شروع ممکن هستند. یعنی اگر در ابتدا فقط در کارت بانکی خود ریال داشته باشید، احتمالاً برای شروع بهترین کار این است که به یک سایت صرافی ایرانی مراجعه کنید.
اینکه میگوییم «احتمالاً» به این خاطر است که شرایط هرکس ممکن است متفاوت باشد. بهعنوان مثال، اگر شما اقوامی در خارج از کشور داشته باشید، شاید بتوانید با هزینه کمتری ریال خود را به ارزهای دیجیتال تبدیل کنید. بااینحال، بهطور کلی و باتوجهبه تمام کاربران ایرانی، بهترین روش ممکن برای شروع کار، مراجعه به یک صرافی ایرانی است.
در سالهای ابتدایی پیدایش ارزهای دیجیتال، تعداد صرافیهای ارز دیجیتال ایرانی نسبتبه امروز خیلی کمتر بود. علاوهبر محدویت تعداد صرافیها، تعداد ارزهای دیجیتال پشتیبانیشده در این صرافیها هم کم بود. بسیاری از توکنهای جدید در آنها فهرست نمیشدند و لیست ارزهای آنها محدود به چند مورد مطرح بود.
امروزه این مشکل تا حد زیادی برطرف شده است. با یک جستوجوی ساده در گوگل میتوانید فهرستی از صرافیهای ارز دیجیتال ایرانی را پیدا کنید.
چگونه یک صرافی ارز دیجیتال ایرانی معتبر پیدا کنیم؟
پیشنهاد میکنیم برای پیداکردن و انتخاب بهترین صرافی ارز دیجیتال ایرانی، این ۱۰ معیار را در نظر بگیرید:
- امنیت و قانونگذاری: صرافیها میتوانند تفاوتهای جزئی در قوانین امنیتی داشته باشند. بهعنوان مثال، قوانین احراز هویت مشتری (KYC) آنها میتواند متفاوت باشد، یا میتوانند سقف واریز و برداشت متفاوتی داشته باشند. همچنین بررسی سابقه امنیت صرافی میتواند یکی از معیارهای مهم باشد.
- اعتبار و سابقه: یکی از معیارهایی که میتوان به آن توجه کرد قدمت صرافی و اعتبار آن در بین جامعه کریپتو است. مسلماً هرچه اعتبار یک صرافی بیشتر باشد و اصطلاحاً نامآشناتر باشد، تلاش آن برای حفظ اعتبار در بین کاربران بیشتر است.
- تعداد ارزهای پشتیبانیشده: تعداد ارزهای پشتیبانیشده و تعداد جفتهای معاملاتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زیادبودن تعداد جفتارزها به کاربران اجازه میدهد همه معاملات خود را در یک صرافی انجام دهند و نیاز به پلتفرمهای مختلف نداشته باشند.
- نقدینگی: نقدینگی بالای یک صرافی باعث میشود هنگام خرید و فروش مبالغ بالا نگرانی نداشته باشید و بتوانید تراکنش خود را در مدتزمان کم نهایی کنید.
- رابط و تجربه کاربری (UI و UX): صرافیهای معتبر معمولاً اهمیت زیادی به ظاهر و رابط کاربری سایت خود میدهند. بنابراین صفحات مختلف وبسایتها را بررسی و آنها را با یکدیگر مقایسه کنید.
- کارمزد و قیمتها: با مقایسه قیمت صرافیها با یکدیگر میتوانید مناسبترین قیمت را برای خرید یا فروش پیدا کنید. البته فراموش نکنید که قیمت نباید تنها معیار محسوب شود و قیمت بسیار مناسب ممکن است دامی از سمت کلاهبرداران باشد.
- پشتیبانی و خدمات مشتریان: به بخش پشتیبانی سایت پیام دهید یا با آنها تماس بگیرید و سؤالات ابتدایی بپرسید. یک تیم حرفهای و معتبر، مشتریان خود را بهخوبی راهنمایی خواهد کرد.
- شفافیت: به بخش «درباره ما» سر بزنید. تمامی صرافیهای معتبر، در بخشی تحت عنوان «درباره ما» تیم توسعهدهنده پلتفرم خود را معرفی میکنند. همچنین اغلب صرافیها آدرس دفتر خود را بر روی سایت قرار میدهند.
- بلاگ صرافی: بسیاری از صرافیهای معتبر ارز دیجیتال، در بخشی تحت عنوان «بلاگ» برای مخاطبان خود محتوای آموزشی تولید میکنند. بسیار بعید است که یک صرافی کلاهبردار چنین وقت و هزینهای را برای کلاهبرداری صرف کند.
- شبکههای اجتماعی: شبکههای اجتماعی را دستکم نگیرید. تقریباً همه صرافیهای معتبر، در شبکههای اجتماعی مانند لینکدین، توییتر و اینستاگرام فعال هستند. به صفحات آنها سر بزنید و نظرات سایر کاربران را درباره این صرافیها بخوانید.
۲. استفاده از صرافیهای خارجی
تقریباً تمام پلتفرمهای معاملاتی معتبر خارجی اعلام کردهاند که کاربران ساکن کشورهای تحتتحریم نمیتوانند فعالیتی در این پلتفرمها داشته باشند. این مسئله در سالهای اخیر شدت بیشتری هم پیدا کرد.
بهعنوان مثال، پیشتر احراز هویت در صرافی محبوب بایننس که بزرگترین صرافی ارز دیجیتال دنیاست الزامی نبود. از همین رو ایرانیها میتوانستند با تغییر IP از این صرافی برای معامله استفاده کنند. اما پس از اعلام بایننس مبنیبر لزوم احراز هویت، این کار برای ایرانیها غیرممکن شد. همین مسئله درباره صرافی کوکوین (KuCoin) هم وجود دارد.
با همه این اوصاف، همچنان به این نکته میرسیم که در حال حاضر، استفاده از صرافیهای داخلی راحتترین گزینه برای ایرانیهاست. البته پیشتر هم اشاره کردیم که هیچ قانونی بهطور صدددرصدی برای همه صدق نمیکند. اگر اطلاعات هویتی لازم برای احراز هویت در صرافیهای خارجی را دارید، یا به هر دلیل دیگری همچنان استفاده از این صرافیها را ترجیح میدهید، پیشنهاد میکنیم سری به صفحه لیست صرافیهای خارجی ارز دیجیتال بزنید.
صرافیهای غیرمتمرکز هم میتوانند یکی دیگر از گزینههای ما برای معامله ارزهای دیجیتال باشند. همان طور که در بالا هم اشاره کردیم، در صرافیهای غیرمتمرکز معاملات مستقیماً از داخل کیف پول کاربران انجام میشود و صرافی بههیچعنوان دسترسی به داراییها یا کنترل آنها را در اختیار ندارد.
همچنین امکان تبدیل ارزهای دیجیتال به یکدیگر داخل برخی کیف پولها مانند تراست والت (Trust wallet)، اکسودوس (Exodus) و اتمیک والت (Atomic Wallet) هم وجود دارد؛ اما فراموش نکنید که بهطور کلی هزینه و کارمزدهای تبدیل در کیف پول نسبتبه صرافیها بهشدت بالاتر است و برای بلندمدت ممکن است توجیه اقتصادی نداشته باشد.
سؤالات متداول
گام اول پس از انتخاب صرافی، احراز هویت در آن و سپس واریز ریال و در نهایت تبدیل ریال به کریپتو است. مراحل احراز هویت در صرافیها میتواند تفاوتهای جزئی داشته باشد؛ اما در کل همه آنها اطلاعات هویتی مشخصی را از کاربران دریافت میکنند که پس از تأیید، شروع معاملات ممکن میشود.
خیر. صرافیهای ارز دیجیتال کاملاً از نوع مجازی و آنلاین بوده و نیازی به مراجعه حضوری وجود ندارد.
خیر. البته این مسئله بستگیبه قانونگذاریهای هر کشور دارد؛ اما در حال حاضر در کشور ما تراکنشهای بیت کوین و ارزهای دیجیتال مشمول مالیات نمیشوند.
جمعبندی
صرافی ارز دیجیتال یک بستر مجازی (اغلب وبسایت) است که در آن افراد میتوانند ارزهای دیجیتال خود را در قبال پول ملی یا ارزهای دیجیتال دیگر معامله کنند. صرافیها یا خودشان طرف معامله مشتریان هستند و از اختلاف بین قیمت خرید و فروش سود میبرند یا فقط بهعنوان یک واسط بین معاملهگران عمل میکنند و تنها کارمزد معاملات را میگیرند.
صرافیهای ارز دیجیتال برحسب خدمات و نوع عملیاتها انواع مختلفی دارند که در این مقاله به هریک اشاره کردیم. برای ما معاملهگران ایرانی با توجهبه تحریمها بهترین نقطه شروع صرافیهای ایرانی هستند. در سایتهای صرافی ایرانی میتوان ریال را به بیت کوین، اتر، تتر و سایر ارزهای دیجیتال مطرح تبدیل کرد.
اگر قصد معامله حرفهای ارزهای دیجیتال را دارید و یا میخواهید ارزهای کمتر شناختهشده را معامله کنید میتوانید با در نظر گرفتن ریسک تحریمها، ارز خریداریشده در سایت صرافی ایرانی را به یک صرافی خارجی مانند بایننس منتقل کنید و در آنجا معاملات موردنظر خود را انجام دهید.