به نقل از فیتامین:
چقدر با روانشناسی ورزشی آشنایید؟ آیا تا به حال به عنوان یک ورزشکار دچار رکود و عدم پیشرفت شده‌اید؟ آیا یک اتفاق بد، یک شکست در مسابقه یا یک اشتباه ورزشی تا مدت‌ها ذهن شما را درگیر کرده؟ آیا احساس می‌کنید که در تمرین عملکرد بهتری نسبت به مسابقه داشتید و این موضوع برای‌تان ناراحت کننده بوده است؟
اگر پاسخ شما به هر یک از این سوالات مثبت است، پس احتمالا به یک مشاور ورزشی نیاز دارید؛ کسی که به طور ویژه برای این موضوع بتواند شما را راهنمایی و کمک کند. این مطلب را تا انتها بخوانید تا به‌طور کامل با روانشناسی ورزشی و کار روانشناس ورزشی آشنا شوید.
روانشناسی ورزشی چیست؟
طبق گفته انجمن روانشناسی آمریکا (APA) «روانشناسی ورزشی رشته‌ای است که بر توسعه و کاربرد تئوری روانشناختی برای درک و اصلاح یا بهبود رفتار انسان در محیط ورزش تمرکز دارد». به عبارت دیگر، روانشناسی ورزش مطالعه عوامل روحی و روانیِ ورزش و ورزشکار است. موضوع اصلی در روانشناسی ورزشی، افزایش عملکرد ورزشی در ورزشکاران و افزایش سلامت روحی و تندرستی آن‌هاست. در مجموع، روانشناسی ورزش دارای تمرکز بر دو بخش است.
روانشناسی ورزشکار
در رشته روانشناسی ورزشی، همه چیزهایی که مربوط به روحیات ورزشکار و شرایط روحی اوست، بررسی می‌شود و راه‌کارهایی برای بهبود حال روحی و عملکرد او در ورزش به کار برده می‌شود.
روانشناسی ورزش
روانشناسی ورزشی به این موضوع علاقه مند است که چگونه تمرین و ورزش و فعالیت بدنی، می‌تواند عملکرد، سلامتی و لذت را در فعالیت‌های خاص افزایش دهد. تمرکز اصلی این رشته بر توسعه مهارت‌های ذهنی ورزشکار است.
روانشناسی ورزشی می‌تواند برای هر ورزشکاری که می‌خواهد عملکرد خود را بهبود بخشد یا در فعالیت های انتخابی خود سالم بماند، سودمند باشد. گروه‌هایی که از روانشناسی ورزشی فایده می‌برند عبارتند از:
- تیم های ورزشی حرفه‌ای مثل تیم‌های باشگاهی یا تیم ملی (مانند فوتبال، بسکتبال)
- ورزشکاران مبتدی و حرفه‌ای (مانند بازیکنان تنیس، دوندگان، صخره نوردان)
- هنرمندان ورزشکاران نمایشی (مانند رقصندگان، بازیگران)
- مربیان و داوران
روانشناس ورزشی کیست؟
روانشناس ورزشی در حقیقت یک روانشناس حرفه‌ای است که برای کار کردن در محیط‌های ورزشی آموزش دیده است. او از اصول روانشناختی برای ارتقاء ورزش ورزشکار استفاده می‌کند و در تلاش است تا از شرایط عاطفی و روانی ورزشکار مراقبت کند. در این صورت ورزشکار هم از ورزش خود لذت بیشتری می‌برد و هم موفقیت و عملکرد بهتری خواهد داشت.
یک متخصص روانشناسی ورزشی می‌تواند به افراد کمک کند با استرس فیزیکی، ذهنی و عاطفی مقابله بهتری داشته باشند. به عنوان مثال، وقتی یک ورزشکار آسیب می‌بیند، ممکن است که ناامید شود و انگیزه لازم برای ادامه ورزش و تلاش برای عملکرد بهتر را داشته باشد. در این زمان یک متخصص روانشناسی می‌تواند از ابزارهای مختلفی برای کمک به ورزشکاران برای غلبه بر موانع ذهنی و بازگرداندن اعتمادشان، استفاده کند تا در نتیجه عملکرد بهتری داشته باشند.
شایع ترین مشکلات روحی و روانی ورزشکاران
ورزشکاران حرفه‌ای به دلیل فشاری که تحمل می‌کنند، ممکن است که در معرض آسیب‌های روانی قرار بگیرند؛ طوری‌که می‌توان از آن به عنوان «آسیبی که دیده نمی‌شود» نام برد. به طور مثال استرس و فشاری که ورزشکاران در طول دوره‌های تمرینی و سپس مسابقات تجربه می‌کنند، می‌تواند بسیار شدید و زیاد باشد و ورزشکار را آزار دهد. این استرس مداوم زمانی که حرفه ورزشی ورزشکار تمام می‌شود هم پایان نمی‌یابد، بلکه می‌تواند تا مدت زیادی پس از بازنشستگی هم ادامه داشته باشد. از دیگر مشکلات روحی ورزشکاران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار و استرسِ محیط ورزشی، ممکن است گاهی منجر به افسردگی ورزشکار شود.
- فشار تمرین‌های طاقت فرسا همچنین می‌تواند ورزشکاران را در معرض سندرم «بیش تمرینی» یا «تمرین زدگی» قرار دهد که تشخیص آن از افسردگی دشوار است.
- ورزشکاران به دلیل داشتتن رژیم‌های سخت و پیچیده، نسبت به اختلالات خوردن آسیب پذیرتر هستند و به خصوص ممکن است درباره شکل ظاهری بدن خود هم دارای اضطراب بیشتری باشند.
- احتمال استفاده از مواد از جمله مواد افیونی برای بهبود عملکرد ورزشی و غیر ورزشی در ورزشکاران وجود دارد.
چیزی که همه باید درباره روانشناسی ورزشی بدانند!
هرچند اختلالات و مشکلات روانی در ورزشکاران رایج است، اما متاسفانه همچنان برچسب‌‌های اجتماعی وجود دارد. در نتیجه اکثر ورزشکاران ترجیح می‌دهند درباره مسائل عاطفی و روحی خود سکوت کنند.
یک دیدگاه اشتباه وجود دارد: «کسانی که برای حلِ مشکلات روانی خود به دنبال کمک هستند، افراد ضعیفی هستند». به هیچ وجه اینگونه نیست و افراد شجاع‌تر به دنبال رفع مسائل خود و بهتر شدن هستند. بنابراین لازم است تا ورزشکاران را تشویق کنیم که به سلامت روان خود اهمیت دهند، تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از طریق روانشناسی ورزشی به بهتر شدن حال‌شان کمک کنند.
مزایا و معایب روانشناسی ورزشی
هدف شما هر چه که باشد؛ برنده شدن، موفقیت شخصی، به چالش کشیدن خود، تعامل اجتماعی، فعالیت بدنی، آرامش یا صرفاً لذت؛ یک روانشناس ورزشی می‌تواند به شما در رسیدن به اهداف‌تان کمک کند. اکنون از مزایا و معایب همراهی یک روانشناس ورزشی به شما خواهیم گفت.
مزایای داشتن یک روانشناس ورزشی
- عملکرد ورزشی‌تان بهبود می‌یابد و از فعالیت خود لذت بیشتری خواهید برد؛
- مهارت‌های ذهنی‌تان (به عنوان مثال تصویرسازی، تمرکز) را بالا می‌برد؛
- ریکاوری ذهنی خوبی خواهید داشت و از تمرین زدگی پیشگیری می‌کنید؛
- رژیم‌های سخت ورزشی را با آرامش بیشتری تحمل و مدیریت می‌کنید؛
- انسجام تیمی‌تان چند برابر می‌شود و تیم‌سازی قوی‌تری خواهید داشت؛
- مهارت‌های ارتباطی در تیم و در طول مسابقه را افزایش می‌یابد؛
- سلامت روان و تندرستی‌تان به صورت کلی افزایش پیدا می‌کند؛
- تکنیک‌های انگیزشی را یاد می‌گیرید تا انگیزه خود را بالا ببرید؛
- استرس و فشار روانی‌تان را مدیریت می‌کنید؛
- برای مسابقه آمادگی بیشتری پیدا می‌کنید؛
- اضطراب و استرس‌تان کم می‌شود.
معایب روانشناسی ورزشی
یک روانشناس ورزشی به خودی خود عیب و آسیبی به همراه ندارد؛ اما شاید برای برخی افرادی که درونگرا هستند یا ذهن مستقلی دارند، صحبت کردن و مجبور شدن به انجام کارهای تیمی دشوار باشد. از طرف دیگر این رشته نیاز به آموزش، تمرین و تجربه گسترده دارد. باید از کسی برای روانشناسی ورزشی استفاده کرد که دانش، آگاهی و توان کافی برای هدایت روانی ورزشکاران را داشته باشد. در غیر این صورت ممکن است که ورزشکاران آسیب هم ببینند.
تاثیر روانشناس ورزشی بر عملکرد ورزشکاران
همان‌طور که تا اینجا گفتیم، عوامل روانی منفی بیرونی یا درونی می‌توانند منجر به قفل شدن ذهن ورزشکار، عدم تمرکز و حواس پرتی او، اختلال در آمادگی و در نهایت عملکرد ضعیف ورزشکار در مواقع مهم شود. حتی عدم آمادگی ذهنی و روانی ورزشکار، می‌تواند اختلالات فیزیکی مثل گرفتگی عضلات، لرزش و افزایش تعریق هم ایجاد کند.
اگر به این مسائل رسیدگی نشود، این عوامل نه تنها بر ورزشکار بلکه بر کل تیم تأثیر می‌گذارد. برای اینکه این موارد منفی خنثی شود، مربیان و ورزشکاران می‌توانند از روانشناسی ورزشی کمک بگیرند و بر تاکتیک‌هایی مانند هدف گذاری، عادت سازی، آرامش ذهنی و اعتماد به نفس خود متمرکز شوند.
امروزه روانشناسی ورزشی آنقدر مهم است که همه تیم‌های بزرگ مهم، مثل تیم‌های ملی یا ورزش‌های انفرادی، حتی آن‌هایی که در سطح مسابقات ساده هم شرکت می‌کنند، حتما چندین مشاور و روانشناس ورزشی در کنار خود دارند تا ورزشکار از نظر ذهنی آماده قهرمان شدن شود و سپس در زمین مسابقه هم قهرمان شود.
تاثیر ورزش بر سلامت روان
ورزش برای روحیه مثل یک معجزه است. به طور کلی افزایش فعالیت بدنی باعث بهبود خلق و خو، بهبود سطح انرژی و بهبود خواب با کیفیت می‌شود. دلایل مختلفی وجود دارد که چرا فعالیت بدنی می‌تواند برای سلامت روانی مفید باشد. اکنون به مهم‌ترین تاثیرات ورزش بر سلامت روان خواهیم پرداخت.
- کاهش هورمون‌های استرس
ورزش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را کاهش می‌دهد. همچنین اندورفین (همان هورمون شادی و احساس خوب) را افزایش می‌دهد و خلق و خوی شما را بهبود می‌بخشد. - دور کردن افکار و احساسات منفی
فعالیت بدنی می‌تواند ذهن شما را از مشکلات‌تان دور کند و باعث شود دقایقی فقط در لحظه حال زندگی کنید و آرام، شاد و پرنشاط هم باشید. - افزایش اعتماد به نفس
ورزش می‌تواند به کاهش وزن، فرم دهی و حفظ لبخند رضایت شما کمک کند. اینکه از پس وزنه‌ها و تمرینات سخت برمی‌آیید به شما احساس قدرت و قوی بودن می‌دهد و اعتماد به نفس شما را بالا می‌برد. - دریافت حمایت اجتماعی
ورزش کردن یک فعالیت اجتماعی به حساب می‌آید؛ بنابراین چه به یک کلاس ورزشی بپیوندید و چه در یک لیگ والیبال بازی کنید، ورزش با دیگران می‌تواند استرس شما را به مقدار زیادی کاهش دهد. - بهبود سلامت جسمانی و روانی
در حالی که استرس می‌تواند باعث بیماری شود، بیماری نیز می‌تواند باعث استرس شود. انجام ورزش خیلی زود به بهبود سلامت کلی و افزایش طول عمر شما کمک می‌کند.
ورزش می‌تواند سیستم ایمنی بدن شما را در برابر بیماری‌ها تقویت کند و در دراز مدت با کمک به سالم ماندن شما و لذت بردن از زندگی استرس‌تان را کاهش دهد. - تخلیه استرس و اضطراب
کسانی که بیشتر ورزش می‌کنند، خشم و غم درونی کمتری دارند؛ چراکه با ورزش و عرق ریختن در باشگاه مقدار زیادی از ناراحتی‌های خود را تخلیه می‌کنند. علاوه بر این، ورزش می‌تواند راه مناسبی برای مصون ماندن از استرس آینده و همچنین راهی برای مقابله با استرس فعلی باشد.
تکنیک‌های روانشناسی ورزشی
روانشناسی ورزشی به افراد کمک می‌کند تا برای ورزش و سبک زندگی سالم انگیزه پیدا کنند و در مورد مسائل سلامت روان مربوط ورزش مشاوره دهند. تکنیک‌های روانشناسی ورزشی همان تکنیک های علمی روانشناسی است که به تشخیص مشاور استفاده می‌شود.
پذیرفتن سبک زندگی ورزشی
سبک زندگی ورزشکاران گاهی سخت و خیلی پیچیده می‌شود؛ طوری که تحمل ورزشکار تمام می‌شود. اما روانشناس ورزشی می‌تواند در اینجا به کمک‌شان بیاید و آنها را تشویق کند که سبک زندگی خاص خود بپذیرند و ورزشکاران را بیشتر، آماده زندگی حرفه‌ای قهرمانی کند.
هدف گذاری معقول و پیگیری آن
تعیین هدف باعث می‌شود تا افراد برای رسیدن به خواسته خود، سخت تلاش کنند. در عین حال مهم است که هدف‌ها معقول و دست یافتنی باشند. یک روانشناس ورزشی می‌تواند نقش کلیدی در ایجاد اهداف مناسب و حمایت از ورزشکار در طول فرآیند داشته باشد.
انگیزه بخشی به ورزشکار
یکی دیگر از تکنیک‌های روانشناسی ورزشی، ایجاد انگیزه لازم به ورزشکاری است که خسته شده‌است و انرژی دادن دوباره به اوست. انگیزه نقش مهمی در ترغیب افراد به ادامه دادن مسیر حرفه‌ای دارد.
تمرکز حواس
حواس‌پرتی در ورزش می‌تواند موفقیت افراد را تحت الشعاع قرار دهد و زندگی حرفه‌ای او را مختل کند. یک روانشناس ورزشی می‌تواند به ورزشکار کمک کند تا در لحظه زندگی کند، خودشان و سبک زندگی‌شان را بپذیرند و تمرکز بیشتری داشته باشند.
مقابله با افکار منفی
گاهی ورزشکاران مورد حملات افکار منفی قرار می‌گیرند و این افکار آرامش و تمرکز آنها را از بین می‌برند. در چنین مواردی، بهتر است ورزشکار با یک روانشناس ورزشی صحبت کند و با کمک او افکار منفی را از خود دور کند و آرامش را به زندگی و فکر خود برگرداند.
سخن پایانی
روانشناسی ورزشی بر بهبود شرایط روحی و روانی ورزشکار تمرکز دارد و به دنبال بهتر کردن حال روحی و رفع مشکلات عاطفی اوست. اگر شما به عنوان یک ورزشکار دچار استرس، تمرین زدگی و عدم تمرکز شده‌اید، حتما با یک روانشناس ورزشی صحبت کنید. او می‌تواند کمک زیادی به شما کند و آرامش و انگیزه را به زندگی‌تان برگرداند.
منابع: sportsmedicine – psychologytoday – maryville
