خطرات و عوارض رژیم کتوژنیک؛ چه کسانی نباید رژیم کتو را دنبال کنند؟

به نقل از چطور:

در هر دوره‌ای از زمان، نام یکی از رژیم‌های غذایی بر سر زبان‌ها می‌افتد. این روزها، نوبت رژیم کتو رسیده است. بسیاری از افراد به‌امید ازدست‌دادن اضافه‌وزن در کوتاه‌ترین زمان ممکن، به‌سمت رژیم‌های تازه می‌روند. منتها آیا رژیم‌ها همان طور که ادعا می‌کنند در کمترین زمان و با حفظ سلامتی‌مان به ما در ازدست‌دادن چربی‌های اضافه کمک می‌کنند؟ چه خطرات پنهانی در پناه‌بردن به این رژیم‌ها وجود دارد؟ در این مقاله، از رژیم کتو یا کتوژنیک می‌گوییم و اینکه چه‌کسانی باید دور آن را خط بکشند.

کارشناسان و متخصصانی مانند استادان دانشگاه پزشکی مموریال اینگال شیکاگو (University of Chicago Medicine Ingalls Memorial) معتقدند رژیم کتو رژیم بسیار سختی است و پیگیری آن دشواری‌هایی دارد که باید در نظر داشته باشید. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر، با ما در ادامه مقاله همراه باشید.

رژیم غذایی کتو یا کتوژنیک (keto) چیست؟

در ابتدا، رژیم غذایی کتو برای کنترل تشنج در کودکان مبتلا به صرع استفاده می‌شده است که البته اماواگرهایی در استفاده از آن برای بیماران وجود دارد. حالا تعدادی از تحقیقات و پژوهش‌ها نشان داده‌اند این رژیم غذایی می‌تواند در ظرف مدتی کوتاه، کاهش وزن چشم‌گیری هم به‌ همراه بیاورد. همین دلیل میل‌ و اشتیاق‌های فراوانی است که به‌سمت کتو روانه شده و آن را بر سر زبان‌ها انداخته است.

اما آیا همه می‌توانند به‌سلامت و بی‌مشکل از عهده رعایت رژیمی برآیند که در آن مصرف چربی‌ها بالا می‌رود و میزان کربوهیدرات‌ها به‌ کمترین مقدارِ ممکن می‌رسد؟ پژوهش‌ها درباره میزان اثرگذاری رژیم کتو برای افرادی که دچار چاقی مفرط‌ یا مبتلا به دیابت هستند هم محدود بوده است. همه این‌ها نشان می‌دهد در انتخاب این رژیم باید کمی دست‌به‌عصا باشیم و بی‌احتیاطی نکنیم.

کتوزیس چیست؟

کتوزیس وضعیتی از سوخت‌وساز است که به بدن اجازه می‌دهد در دوره‌ای زمانی بدون غذا باقی بماند. بدن کتون‌های موجود در خود را تجزیه می‌کند؛ کتون‌ها نوعی سوخت‌اند که کبد آن را از چربی تولید می‌کند. در واقع، کبد به‌جای تولید سوخت از قند یا گلوکزِ کربوهیدرات‌ها، دست به تولید سوخت از چربی‌ها می‌زند.

برای رسیدن به‌حالت کتوزیس، نیاز است که ۷۵ درصد از کالری بدن را از چربی‌ها تأمین کنید. در حالت طبیعی، ۲۰ تا ۳۵ درصد از کالری‌های موردنیاز بدن از چربی‌های به‌ دست می‌آیند. در کنار این درصد از کالریِ به‌دست‌آمده از چربی‌ها، به تأمین باقی کالری موردنیاز بدن به شکل زیر هم نیاز است:

• ۱۵ درصد کالری هم از پروتئین به‌ دست می‌آید؛
• ۵ درصد کالری از کربوهیدرات‌ها به‌ دست می‌آید‌ (حدود ۲۰ تا ۵۰ گرم در روز).

متخصصان می‌گویند حدود ۷۲ ساعت طول می‌کشد کتوزیس در بدن عمل کند و آثارش را نشان بدهد. کسانی که از رژیم کتو پیروی می‌کنند باید چنین غذاهایی را در رژیمشان قرار بدهند:

• کره؛
• لبنیات؛
• گوشت؛
• روغن‌ها؛
• تخم‌مرغ‌؛
• آجیل و دانه‌ها؛
• ماهی‌ چرب؛
• سبزیجات با کالری اندک.

مصرف بمب‌های چربی مانند شکلات‌های شیرین‌نشده یا روغن نارگیل هم به افراد کمک می‌کند خیلی زود و سریع، میزان چربیِ لازم برای روزشان تکمیل شود. خرید موادی مانند گوشت و انواع آجیل پرهزینه است؛ بنابراین، محصولاتی مانند قهوه‌های کتو یا مکمل‌هایی کتوژنیک در بازار موجودند که جایگزین مواد غذایی گران می‌شوند.

رژیم کتو بی‌خطر است؟ خطرات احتمالی آن چیست؟

کتو می‌تواند باعث کاهش وزنتان شود و فشار خون شما را پایین بیاورد. نتیجه رژیم کتو سریع خود را نشان می‌دهد؛ اما ماجرا از این قرار است که به‌طور پایدار و دائمی نمی‌ماند. بعد از مدتی، چاقی و چربی‌ها بازمی‌گردند و حتی ممکن است که چاق‌تر از قبل شوید. با این حساب، اگر فکر می‌کنید روی‌آوردن به رژیم کتوژنیک راهکارتان برای ازدست‌دادن وزن است، حتما به پزشک مراجعه کنید و با شناخت دقیق این رژیم پیش بروید.

اگر داروهایی برای درمان دیابت مصرف می‌کنید که فشار خونتان را پایین می‌آورند، باید چند روز برای تطبیق‌‌یافتن داروها با بدن در رژیم غذایی صبر کنید. لازم است به‌سراغ مصرف منابعی از چربی بروید که برای قلب سالم و مفیدند. منتها حواستان باشد اگر این منابع را به‌خوبی نشناسید، امکان دارد با مصرف بیش‌ازحد چربی‌های اشباع‌شده، باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی شوید و به قلب سرخ و تپنده‌تان آسیب بزنید.

رژیم کتوژنیک؛ امن یا خطرناک؟

رژیم غذایی کتو ممکن است موجب کاهش فشار خون، ایجاد سنگ کلیه، یبوست، کمبود مواد مغذی در بدن و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی شود. این رژیم قوانین سخت‌گیرانه‌ای دارد. برای همین، امکان دارد مشکلات دیگری مانند اختلالات خوردن و انزوای اجتماعی هم به‌ همراه داشته باشد.

اگر مشکلاتی در رابطه با لوزالمعده، کبد، تیروئید یا کیسه صفرا دارید، نباید به رژیم کتو فکر کنید. متخصصان می‌گویند افرادی که با کتو آشنایی چندانی ندارند در اوایل مسیر ممکن است به مشکلی موسوم به آنفلوانزای کتو (Keto Flu) هم دچار شوند. علامت‌های این مشکل چیست؟ ناراحتی‌های معده، سرگیجه، کاهش انرژی و نوسانات خُلقی.

رژیم کتو بگیرید یا نه؟

برخی از پزشکان و کارشناسان با رژیم کتو مخالف‌اند. چرا؟ چون در این رژیم غذایی مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب محدود می‌شود. به‌طور کلی هم رژیم پایدار و واقع‌بینانه‌ای نیست. با روی‌آوردن به کتو نمی‌توانید سلامت عمومی بدنتان را حفظ کنید و در بلندمدت از نتایجش بهره ببرید.

البته این را هم در نظر بگیرید که هر فرد باید به‌دنبال رژیمی بگردد که مناسب‌ترین گزینه برای وضعیت بدنی و سبک زندگی‌اش است. برای یافتن چنین رژیمی، باید به متخصصان و نتایج تحقیقات مراجعه کنید. باید مطمئن شوید رژیم موردنظرتان خطری به‌ وجود نمی‌آورد و سلامتی‌تان را تهدید نمی‌کند.

چه‌کسانی نباید رژیم کتو بگیرند؟

هما‌ن طور که پیش‌تر هم گفته شد، این‌طور نیست که رژیم کتو برای همه مناسب باشد. برای رژیم‌گرفتن باید شرایط بدنی خود را به‌خوبی بررسی کنید. منتها در کنار همه اینها، یادتان باشد بعضی از افراد نباید به‌هیچ‌وجه رژیم کتو را برای خود انتخاب کنند. چه‌کسانی؟

۱. زنان باردار

متخصصان معتقدند دوران بارداری زمان مناسبی برای کاهش وزن نیست. زنان باردار در حال رشددادن به یک انسان هستند. بدیهی است که باید دور موضوعاتی مانند تناسب اندام را خط بکشند و کاری کنند که برای خودشان و بچه در شکم از همه بهتر است. رژیم کتو هم برای زنان باردار مناسب نیست. چرا؟

در دوران بارداری نباید هیچ‌یک از گروه‌های مواد غذایی از رژیم مادر حذف شود. اگر چنین شود، تأمین مواد مغذی لازم برای بدن مادر و بچه سخت می‌شود. مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل در دوران بارداری ضروری است. این مواد دارای فولیک اسید، ویتامین‌های B و کولین (ویتامین B4) هستند.

اگر باردارید و بابت یافتن اضافه‌وزن نگرانی دارید، نگران نباشید. بدون روی‌آوردن به رژیم‌های سختی مانند کتو نیز می‌توان وزنی متناسب داشت. به متخصصان تغذیه مراجعه کنید و با گرفتن برنامه‌ای که در آن مواد مغذی مختلف وجود دارد، رژیمی مناسب داشته باشید. منتها در پِی لاغری و رژیم‌های سخت‌گیرانه نباشید.

۲. زنان شیرده

دوران شیردهی نیز زمان مناسبی برای رژیم‌گرفتن نیست. زنان شیرده به کالری‌های بیشتری نسبت به زنان باردار نیاز دارند. کاهش کالری‌های موردنیاز در این دوران ممکن است حجم شیر را کاهش دهد. آب بدن هم باید در دوران شیردهی زیاد باشد. پزشکان توصیه می‌کنند بعد از هر شیردهی، یک لیوان آب نوشیده شود.

۳. مبتلایان به مشکلات گوارشی

رژیم‌های غذایی با کربوهیدرات اندک فیبر کمی دارند. کسانی که به مشکلات گوارشی مانند یبوست و بیماری‌هایی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) دچارند، به مصرف سبزیجات کافی نیاز دارند. در این صورت است که مشکلات روده آنها حل می‌شود و امکان دفع پیدا می‌کنند.

افراد سالم نیز باید روزانه ۲۵ تا ۳۵ گرم فیبر مصرف کنند تا شکمشان کار کند و مشکل یبوست نداشته باشند. البته این رقم و عدد برای هر فرد کمی متفاوت است. متخصصان تغذیه می‌توانند بنا به شرایط جسمانی هر فرد به مقدار دقیق و لازم مصرف فیبر در روز کمک کنند. در هر حال، برای سلامت دستگاه گوارش نیاز به مصرف فیبر وجود دارد. مصرف فیبر برای سلامت میکروبیوم روده هم ضروری است. منتها رژیم غذایی کتو به‌خاطر کالری اندکش روی میکروبیوم روده اثرات نامطلوب می‌گذارد.

۴. مبتلایان به پوکی استخوان

رژیم کتو مناسب کسانی نیست که نگران سلامت استخوان‌هایشان هستند. آزمایش‌های حیوانی روی موش‌های صحرایی و معمولی نشان داده استفاده از این رژیم ممکن است مواد معدنی بدنشان را کاهش بدهد؛ بنابراین، در انتخاب کتو باید به این مورد هم دقت شود. پژوهشگران دریافته‌اند که استفاده از رژیم کتو در کودکان مبتلا به صرع هم موجب کاهش سلامت استخوان‌هایشان می‌شود. چرا؟ هنوز به‌طور کامل مشخص نیست.

در هر حال، با توجه به چنین یافته‌هایی باید در انتخاب رژیم کتو احتیاط کنید. هنوز اثرات بلندمدت رژیم کتوژنیک مشخص نیست. اگر مشکلاتی در استخوان‌های خود دارید (مثلا پوکی استخوان)، دور رژیم کتو را خط بکشید و محتاط باشید.

۵. افراد با سابقه چاق‌ولاغرشدن مداوم

رژیم غذایی کتو رژیم دشواری است و یادتان نمی‌دهد وارد سبک سالمی از زندگی شوید. توازن و تعادلی در آن نیست و رعایت قوانینش هم کار ساده‌ای نخواهد بود. اگر فردی هستید که سابقه روی‌آوردن به رژیم‌های مختلف را دارید و در دوره‌های زمانی مختلف رژیم گرفته، لاغر شده‌اید و بعد دوباره با رهاکردن رژیم دچار چاقی شده‌اید، به رژیم کتو فکر هم نکنید.

کتو و تجزیه کربوهیدرات‌ها به شما توصیه نمی‌شود. البته راه دیگری هم وجود دارد. می‌توانید این‌ بار عزمتان را جزم و رژیم کتو را انتخاب کنید. بعد از کاهش وزن به‌سراغ روش سالم‌تری از تغذیه بروید و وزن کاهش‌یافته را با روشی سالم‌تر و منطقی‌تر حفظ و تثبیت کنید.

۶. افراد مبتلا به دیابت

اگر برای مدیریت و کنترل بیماری دیابت انسولین مصرف می‌کنید، کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها در رژیم کتو ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد. مصرف‌نکردن کربوهیدرات کافی در مبتلایان به دیابت در کنار مصرف انسولین برای واردکردن گلوکز به بدن گردش خون را کاهش می‌دهد.

البته برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که این‌گونه نیست که رژیم کتو برای تمام انواع دیابت نامطلوب باشد؛ برای مثال، مبتلایان به دیابت نوع دوم می‌توانند زیر نظر پزشکان و متخصصان و با برنامه‌ای حرفه‌ای و اصولی از رژیم کتو استفاده کنند.

سخن آخر

رژیم‌های مختلفی روی کار می‌آیند و در هر دوره‌ای از زمان برای خودشان شهرتی دست‌وپا می‌کنند. شما باید عاقلانه و هوشمندانه به سمتشان بروید. درنظرگرفتن شرایط جسمانی و توجه به انتخاب سبک زندگیِ مناسب است که به شما در انتخاب رژیمی مطلوب کمک می‌کند. با این حساب، چه پای رژیم کتو به میان باشد و چه انواع دیگری از رژیم، هوشمند باشید و هر سبکی را برای زندگی‌تان انتخاب نکنید. تحقیق و دریافت مشاوره از پزشکان در این زمینه از واجب هم واجب‌تر است.

شما بگویید

شما تجربه‌ای در دریافت رژیم غذایی کتوژنیک دارید؟ فکر می‌کنید چنین رژیمی برایتان مطلوب است و می‌تواند به سلامت و تناسب اندامتان کمک کند؟