بوشهر- یکی از آیین هایی که از دیرباز در استان بوشهر همزمان با آغازین روز ماه محرم اجرا می شود، «تعزیه» است که قدیمی‌ترین سند تعزیه ایران مربوط به خارگ است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – حامد عرب زاده: تعزیه یک نمایش آئینی و مذهبی است که تلاش می‌کند تا گوشه‌ای از مظلومیت امام حسین (ع) و خاندان مطهرشان را در کربلا را به تصویر بکشد.
بسیاری از ما، در چنین مراسمی شرکت کرده‌ایم یا ویدئوهایی از آن را در شبکه‌های اجتماعی دیده‌ایم و اشک از گوشه چشم‌مان جاری شده است.
قدیمی‌ترین سند مکتوب تعزیه‌خوانی ایران در جزیره خارگ در سال ۱۷۶۵ میلادی به قلم «کارستن نیبور»، جهانگرد آلمانی در دوره کریم‌خان زند ثبت شده که برای تاریخ هنر نمایش ایران در آن دوره بسیار باارزش است.
سند تعزیه خارگ مغفول مانده است
جهانشیر یار احمدی پژوهشگر و هنرمند بوشهری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بافت فرهنگی استان بوشهر به گونه‌ای بوده که تا زمانی که اثری مطابق با معیارهای فرهنگی این استان ساخته نشود، آن را نمی‌پذیرند و به همین دلیل زمانی که ما تعزیه بوشهر را می‌بینیم متوجه این موضوع می‌شویم که چه شاخصه‌های بومی اقلیمی در فرهنگ تئاتر بوشهر وجود دارد که در هیچ کجای کشور مثل آن را نمی‌توان یافت.
وی افزود: در هیچ جای استان بوشهر چیزی به عنوان تکیه برای تعزیه وجود ندارد و تعزیه استان بوشهر بیشتر به عنوان یک تعزیه میدانی شناخته شده است.
یار احمدی عنوان کرد: جلال، جبروت و شکوه تئاتر استان بوشهر در اجرای میدانی آن بوده و بیش از آنکه به محتوای آن پرداخته شود به اجرا و جلوه‌های بصری آن توجه می‌شود.
نویسنده و کارگردان بوشهری با اشاره به این موضوع که کهن‌ترین سند تعزیه ایران مربوط به استان بوشهر است اظهار داشت: کهن‌ترین سند تعزیه ایران در سال ۱۷۶۵ میلادی در جزیره خارگ رخ داده ولی متأسفانه در بیش از ۹۰ درصد آثار پژوهشی موجود در حوزه تئاتر هیچکس به این سند اشاره نکرده که این یکی از مصیبت‌های دورافتادگی است.
یکی از آیین‌هایی که از دیرباز در استان بوشهر همزمان با آغازین روز ماه محرم اجرا می‌شود، «تعزیه» است. آئینی که به شکلی پرسوز و گداز آنچه در صحرای کربلا بر امام حسین (ع) و اهل بیت و یارانش گذشته به شکل نمادین و ملموسی ترسیم می‌کند. باید اشاره کرد که اجرای تعزیه در این منطقه جدی و پر ابهت برگزار می‌شود.
برنامه‌های محرم و صفر در خارگ
حسین احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: هر ساله در ماه محرم و در روزهای تاسوعا و عاشورا ساعت ۱۸ در جزیره خارگ در جوار امامزاده میرمحمد حنفی مراسم تعزیه خوانی توسط هیئت تعزیه خوانی ابوالفضل العباس (ع) برگزار می‌شود.
وی افزود: تعزیه گردان این هیئت ابراهیم مشایخی از نویسندگان و شاعران و پژوهشگران در زمینهٔ تعزیه است.
مدیر عملیات عمومی خارگ تصریح کرد: این هیئت بنام گروه بین‌المللی شهید حاج قاسم سلیمانی از سال ۱۳۹۵ تاکنون بیش از صدها اجرا در مسیر پیاده روی اربعین داشته است.
احمدی گفت: گروه بین‌المللی شهید حاج قاسم سلیمانی هر ساله در ایام پیاده روی اربعین در شهر حلّهٔ عراق مستقر و به اجرای تعزیه می‌پردازند.
سوابق تعزیه در خارگ
ابراهیم مشایخی تعزیه‌گردان خارگ نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: پس از تشکیل گروه تعزیه ثارالله بنده نیز سال ۱۳۶۹ افتخار حضور در این گروه را پیدا کردم، اول به عنوان اشقیاء و تدارکات، پس از مدتی به عنوان شبیه حرمله، ازرق شامی، شمر در شام غریبان، حبیب ابن مظاهر، مسلم ابن عوسجه ایفای نقش کردم.
وی افزود: به دلیل موقعیت شغلی در جزیره خارگ سال ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ تعزیه را زیر نظر استاد سیروس حقیقی و مصطفی عرفانیان با کار در تعزیه امام حسن (ع) و همچنین تعزیه امام علی (شبیه امام حسین (ع) ودرویش) دوره جدیدی از شاگردی را تجربه نمودم.
وی بیان کرد: نظر به علاقه شدید به تعزیه خوانی در سال ۱۳۸۳ با کمک آقای عرفانیان هیئت تعزیه حضرت ابوالفضل العباس (ع) را در جزیره خارگ تشکیل دادیم هر چند پیوند بین تعزیه دورودگاه و خارگ برقرار بود و با کمک استاد فخاری و سایر اساتید تعزیه دورودگاه از جمله استاد حیدر مشایخی، حاج باقر باقری حقیقی و آقای عرفانیان تعزیه برگزار و در نهایت سال ۱۳۸۴ هیئت تعزیه جزیره خارگ با حمایت ناخدا منصور رحیم پور در پایگاه دریایی و با حمایت امور فرهنگی شرکت پایانه‌های نفتی حاج منوچهر مرتضایی و سید نورالله صالحی منش هیئت تعزیه جزیره خارگ به صورت مستقل شروع به کار نمود.
در یکی دو دهه اخیر پژوهش‌های متعددی از منظر تاریخی، تاریخی- تحلیلی، واکاوی تکنیک‌های مختلف تعزیه در نقاط مختلف کشور صورت گرفته است که همه این پژوهش‌ها بدون شک بخش مهمی از هنر ملی مذهبی شگفت‌انگیز را شناسایی کرده‌اند.
از پژوهشگران خارجی گرفته تا پژوهشگران ایرانی، همه درباره تعزیه و زوایای مختلف آن شامل زبان شناختی، نشانه شناختی، جامعه شناختی، فراتئاتر و… به بحث و تحقیق پرداخته‌اند.
تعزیه آنقدر از نظر محتوایی و ساختاری نمایش شگفت انگیزی است که هرچه از آن بنویسیم، باز هم زوایای پنهانی برای بحث، کشف و تحقیق دارد.
قطعاً مطالعات بعدی می‌تواند زوایای بهتری از این گونه نمایشی را برای مخاطبان کشف کند. تعزیه یک هنر مردمی بوده، هست و مردمی هم باقی می‌ماند.
بنابراین باید علاقه مندان و تعزیه خوانان تلاش کنند تا این هنر برجسته ملی و مذهبی درخشان بماند و شکل و روایت اجرایی خود را با قدرت و قوام بیشتری ادامه بدهد.
