مجله نماوا، نغمه خدابخش
«ناهید» و «اسرافیل» از اولین ساختههای آیدا پناهنده فیلمهای قابل قبول و نویدبخش کارگردانی تازه نفس بوده که مورد اقبال تماشاگر قرار گرفت. دغدغه پناهنده در ساختههایش ترسیم دنیای لطیف زنانه با پرهیز از شعارزدگی فمینیستی و فارغ از گل درشت کردن دغدغههای زنانه است و با آثارش ثابت کرده سینمای زنانه را میشناسد و قدرت خلق جهانی جادویی و متفاوت از احساسات انسانی را دارد.
«ناهید» اولین ساخته بلند سینمایی آیدا پناهنده فیلمی اجتماعی با محوریت دغدغههای مادرانه یک زن را به نمایش میگذارد و به مسائلی همچون طلاق، حضانت و تربیت فرزند و مشکلات ازدواج مجدد با وجود فرزند پرداخته است. «ناهید» انتخاب یک زن بین مادر بودن و همسر بودن است که در صورت انتخاب یکی از این دو، انتخاب دیگر که حق انسانی اوست را از دست میدهد. «اسرافیل» اثر دوم پناهنده رنج یک مادر در غم از دست رفتن فرزند را به تصویر میکشد. «اسرافیل» مهجور ماندن یک زن در عشق در محیطی کوچک و متعصبانه را روایت میکند که بخاطر عقاید اطرافیان آنگونه که میخواسته انتخاب و زندگی نکرده است.
«تیتی» اما حکایتی دیگر دارد و به کلیتی اشاره میکند که شخصیت اصلی زنِ قصه نجات بشریت را در مادرانگی و باروری میبیند و به دنیای ذهنی زیبایی که برای خود خلق کرده ایمان دارد. نقطه قوت فیلم «تیتی» فیلمنامه آن است که نگارش آن با همکاری مشترک آیدا پناهنده و ارسلان امیری، همچون کارهای قبلیاش، بوده و در کنار دیگر اِلِمانها و عناصر سازنده فیلم گامی رو به جلو در کارنامه حرفهای پناهنده به حساب میآید.
تقابل علم و احساس، منطق و رویا و واقعیت و خیال مجموعه تصاویری خلق کرده که تماشاگر را مسخ روایت میکند. «تیتی» با مضمونی انسانی و نگاه سازندهاش به دنیای شخصیتها جهانی امن و آرام را به تصویر میکشد و در عین حال از نمایش هیچ واقعیت تلخ و آزاردهندهای پرهیز نمیکند.
«تیتی» فضایی رویاگونه و پر از رنگ و نور و شور زندگی را به نمایش میگذارد و شخصیتهایش را در آن غرق میکند.
کاراکتر «تیتی» نماد عشق، باروری و تداوم حیات بشر است و شخصیت مقابل آن، ابراهیم، نماد دانش و منطق. هر دو بهدنبال نجات بشریت از نیستی و تلاش برای تدوام زندگی و جهان هستند. ابراهیم از واقعیت تلخی که در انتظار جهان است برای تیتی میگوید و تیتی دنیای زیبای ذهن خود را نقاشی میکند و بدی انسانها را بهخاطر رنجی که در زندگی کشیدهاند توجیه میکند. تیتی بهخاطر حرفهای غمانگیز ابراهیم اشک میریزد و ابراهیم به خالصی و سادگی نگاه تیتی لبخند میزند. ابراهیم در تلاش برای اثبات ادعای خود برای نابودی جهان هستی و تیتی خواهان نجات همه بشریت است و استثنایی قائل نمیشود.
«تیتی» فیلم شریفی است که با قابهای زیبا و چشم نواز، انسانیت و شرافت را به تصویر میکشد.
عشق و دوست داشتن سه کاراکتر اصلی، تی تی، ابراهیم و امیر ساسان، متفاوت و فراتر از آن چیزی است که بتوان همانند موارد مشابه در آثار دیگر نام «مثلث عشقی» بر آن گذاشت. تضادی که در شخصیت امیرساسان وجود دارد قابل توجه است. امیرساسان لاابالی با وجود سواستفاده از جسم تیتی برای کسب درآمد حاضر به مالکیت و گرفتن تنها دارایی تیتی نیست او از عاشق شدن و توجه تیتی به مردی دیگر میترسد و برای داشتن تیتی میجنگد. تیتی نامزدش را عاشقانه دوست دارد و برای بد رفتاریهای او علت میتراشد و تمام و کمال بهعنوان شریک زندگی مشترک در کنار اوست. ابراهیم را بهعنوان انسان خوب دوست دارد و از گفتن احساسش پرهیز نمیکند کما اینکه اگر امیر ساسان نبود هشتاد درصد عاشق ابراهیم میشد! بهخاطر هدف ابراهیم دست در آتش میبرد تا مبادا برای اثبات پاکی خود دسترنج ابراهیم را بسوزاند. زمانی که چشم ابراهیم به دنیای واقعی که تیتی برای او ترسیم کرده باز میشود از یک عمر تلاش خود چشم میپوشد تا جور دیگری بشریت را نجات دهد.
فیلم «تیتی» تاکید دارد که علم میتواند بشریت را نجات دهد، فیزیک کوانتوم میتواند پیشرفت بشریت را تضمین کند، باروری و بچهدار شدن میتواند موجب بقا نسل و در نتیجه نجات بشریت باشد، باورها میتوانند تسکینی برای تحمل دردها باشند و امیدی برای نجات و تداوم زندگی. اینها شعار نیستند و ثابت شدهاند و نمیتوان منکرشان شد، اما در این بین معجزهای بهنام «هنر» هست که آنهم میتواند بشریت را نجات دهد! یک کارگردان با درایت میتواند با ساخت فیلم خوب و دلچسب حتی برای ساعتی باعث نجات بشریت شود وقتی دوربینش قابهای زیبا شکار کند وقتی کلوزآپِ نگاههای انسان دوستانه را به نمایش بگذارد وقتی حرف فیلمش انسانیت باشد.
یک کارگردان کاربلد میتواند با خلق یک فیلم حال بشریتِ پُر غم و رنج این دوران را خوب کند و به مخاطبش یادآور شود فرای همه علومی که نجات دهنده بشریت هستند عنصری به نام «دوست داشتن» وجود دارد که اگر باشد همه چیز معنا پیدا میکند و نجات بشریت قطعی است و اگر نباشد هیچ علمی نمیتواند باعث نجات بشریت شود. در این آشفته بازار فیلمها و روایتها که البته بیانگر حال این روزهای دنیاست، تماشای فیلم «تیتی» برای اندکی نفسگیری خالی از لطف نیست.