بررسی کامل علت آفت دهان و درمان خانگی آفت دهان

به نقل از مجله سیب:

آفت دهانی یک زخم دردناک به شکل بیضی یا گرد با حدود مشخص است. معمولاً بر روی زخم آفت لایه سفید رنگی وجود دارد که می‌تواند محلی برای تجمع باکتری‌های دهانی باشد. آفت ضایعه‌ای دردناک است و فرد را در هنگام غذاخوردن با مشکل مواجه می‌کند. علت آفت دهان در افراد مختلف متفاوت است و می‌تواند از علل سادۀ ویروسی تا نشانه‌ای از یک بیماری سیستمی مزمنِ متغیر باشد و آفت مکرر دهان ایجاد شود. در این مطلب پس از بررسی علت آفت دهان با درمان سریع آفت دهان و درمان خانگی آفت دهان آشنا می‌شویم.

علت آفت دهان چیست؟

همان طور که گفتیم، علت آفت دهان می‌تواند بسیار متنوع باشد. علت آفت دهان در موارد زیادی اغلب ناشناخته است؛ اگرچه محققان گمان می‌کنند که ترکیبی از عوامل به شیوع بیماری کمک می‌کنند. محرک‌های احتمالی برای ایجاد آفت دهان عبارت‌اند از:

• آسیب جزئی به دهان در اثر کار دندان‌پزشکی، مسواک‌زدن بیش از حد، حوادث ورزشی یا گازگرفتن تصادفی لب و زبان؛
• خمیردندان‌ها و دهان شویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات؛
• حساسیت‌های غذایی به‌ویژه به شکلات، قهوه، توت‌فرنگی، تخم‌مرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی؛
• رژیم غذایی فاقد ویتامین ب۱۲، روی، فولات (اسید فولیک) یا آهن؛
• پاسخ آلرژیک بدن به باکتری‌های خاص در دهان شما؛
• هلیکوباکتر پیلوری؛
• تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی؛
• استرس عاطفی.

آفت دهان ممکن است به‌دلیل شرایط و بیماری‌های خاصی نیز ایجاد شود. در این موارد اغلب آفت مکرر دهان ایجاد می‌شود و علائم دیگری نیز وجود دارد که به تشخیص بیماری اصلی کمک می‌کند. ازجمله این شرایط و بیماری‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• بیماری سلیاک که یک اختلال روده‌ای جدی ناشی از حساسیت به گلوتن است؛
• بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو؛
• بیماری بهجت که یک اختلال نادر که باعث التهاب در سراسر بدن ازجمله دهان می‌شود؛
• سیستم ایمنی معیوب که به‌جای پاتوژن‌ها مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها به سلول‌های سالم دهان شما حمله می‌کند؛
• ویروس HIV که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند و موجب ایجاد آفت‌های مختلف عفونی می‌شود؛

برخلاف تبخال، آفت با عفونت ویروس تبخال همراه نیست و در هر قسمتی از مخاط دهان ممکن است ایجاد شود. شایع‌ترین محل‌ها شامل زبان و لب هستند. برعکس، محل‌هایی مانند سقف دهان مکان شایعی برای زخم آفتی معمول نیست مگر آن که آفت در زمینۀ بیماری دیگری ایجاد شده باشد. آفت می‌تواند نشانه‌ای از بیماری ویروسی یا نتیجۀ کمبود مواد مغذی مانند ویتامین‌ها باشد.

عملکرد بسیاری از غدد درون ریز بدن وابسته به محرک‌های خارجی مانند استرس است. در تحقیقات انجام‌شده بر روی بیماران مبتلابه آفت دهان مشاهده شده است که سطح هورمون کورتیزول در بزاق این افراد، در مقایسه با افراد سالم، به مراتب بیشتر است. کورتیزول هورمونی است که در شرایط وجود استرس و تنش از غده فوق کلیه آزاد می‌شود.

انواع آفت دهان

زخم آفتی بر اساس ویژگی‌هایی که دارد به سه گروه زیر تقسیم می‌شود:

1. مینور؛
2. ماژور؛
3. هرپتی فرم.

آفت مینور یا کوچک: زخم‌های آفتی منفرد یا متعددی (۴ یا بیشتر) هستند که پس از گذشت ۲ هفته بدون برجای گذاشتن زخم بر طرف می‌شوند. محل آفت مینور غالباً بر روی لثه‌ها، زبان و لب قرار دارد.

آفت بزرگ یا ماژور: معمولاً آفت منفردی با اندازۀ بزرگ در پشت دهان و بر روی لوزه‌هاست که با درد بسیار شدیدی در حین بلعیدن غذا همراه است. بهبود آفت ماژور ممکن است ۶ هفته به طول بینجامد. این آفت بر خلاف آفت مینور حاشیۀ نامنظم داشته و عمق‌تر است.

آفت هرپتی فرم: به زخم‌های فراوان (۱۰ عدد یا بیشتر) و کوچک آفتی گفته می‌شود که بدون بر جای گذاشتن زخم پس از دو هفته بهبود می‌یابد.

مراقبت از زخم آفتی

مراقبت از طریق شست‌وشوی زخم آفتی مدت زمان درد را کم کرده و بهبود زخم را سرعت می‌بخشد. به این منظور می‌توان از آب‌نمک رقیق‌شده معمولی یا دهان‌شویه استفاده کرد. دهان‌شویه ضد میکروبی هرگونه باکتری، ویروس یا قارچ‌هایی که ممکن است در صورت مسواک نزدن صحیح دندان‌ها باعث عفونت دهان شوند از بین می‌برد.

درمان سریع آفت دهان

در مواردی که آفت ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند بیماری بهجت باشد، درمان سریع آفت دهان با کنترل این بیماری زمینه‌ای انجام می‌شود.

معمولاً برای آفت‌های خفیف که به شکل خودبه‌خود در طی یک یا دو هفته از بین می‌روند درمان لازم نیست. اما زخم‌های بزرگ، مداوم یا غیرعادی دردناک اغلب نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارند. گزینه‌های درمانی مختلفی برای درمان خانگی آفت دهان و درمان دارویی آفت دهان وجود دارد.

درمان خانگی آفت دهان

اگر چندین زخم آفتی دارید، ممکن است یک دهان‌شویه حاوی استروئید دگزامتازون (dek-suh-METH-uh-sown) برای کاهش درد و التهاب یا لیدوکائین برای کاهش درد زخم آفتی شما برای درمان خانگی آفت دهان کمک کند.

محصولات بدون نسخه مانند خمیرها، کرم‌ها، ژل‌ها یا مایعات اگر روی زخم‌ها به محض ظاهرشدن استفاده شوند، ممکن است به تسکین درد و تسریع بهبودی در درمان خانگی آفت دهان کمک کنند. برخی از محصولات دارای مواد فعال هستند و به بهبود زخم‌های آفتی کمک می‌کنند؛ مانند:

• بنزوکائین (Anbesol، Kank-A، Orabase، Zilaktin-B)؛
• فلوسینونید (Lidex، Vanos)؛
• پراکسید هیدروژن (اوراجل ضدعفونی‌کننده دهان‌شویه، پراکسیل).

بسیاری از محصولات موضعی دیگر برای آفت‌های زخمی وجود دارد، ازجمله آن‌هایی که مواد فعال ندارند. از پزشک یا دندان‌پزشک خود بخواهید شما را درمورد این که کدام‌یک برای شما بهترین انتخاب است راهنمایی کند.

درمان دارویی آفت دهان

داروهای متعددی چه از جهت کم‌کردن درد بیمار و چه ازنظر درمان خود زخم ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. مسکن‌های خوراکی یا موضعی می‌توانند به‌عنوان درمان دارویی آفت دهان استفاده شوند. نوع موضعی مسکنی که برای زخم‌های آفتی به کار می‌رود داروی «بنزیدامین» است. کورتون‌ها مانند داروی پردنیزولون با کمکردن التهاب، پیشرفت زخم و درد آن را کاهش می‌دهند. تجویز مکمل‌های ویتامینی مانند ب ۱۲، ویتامین سی، اسید فولیک و آهن در افرادی که کمبود این مواد را دارند موثر است.

زمانی که زخم‌های آفتی شدید هستند یا به درمان‌های موضعی پاسخ نمی‌دهند، ممکن است از داروهای خوراکی استفاده شود. این داروها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• داروهایی که به‌طور خاص برای درمان زخم آفتی در نظر گرفته نشده‌اند، مانند درمان زخم روده سوکرالفات که به‌عنوان یک عامل پوشش استفاده می‌شود و کلشی سین که معمولاً برای درمان نقرس استفاده می‌شود.
• داروهای استروئیدی خوراکی. زمانی که زخم‌های شدید آفتی به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند از استروئیدها استفاده می‌شود؛ اما، به‌دلیل عوارض جانبی جدی، آن‌ها معمولاً آخرین راه‌حل هستند.

درمان به کمک لیزر مدتی است که موردتوجه واقع شده است. این روش بدون نیاز به بی‌حسی در عرض چند دقیقه انجام‌پذیر است. انرژی لیزر موجب از بین رفتن ویروس یا باکتری‌های زخم می‌شود. درمان با لیزر مناسبِ زخم‌های آفتی بزرگ و عمیق است که به درمان‌های معمول جواب نداده باشند.

در آخر توجه شما را به این موضوع جلب می‌کنیم که، درمان آفت دهانی یک درمان انتظاری است. به این معنی که فرد باید تا تمام‌شدن دورۀ بیماری (حدود ۱۰ روز) صبر داشته باشد. معمولاً پس از گذشت یک هفته درد زخم آفت به مراتب کمتر شده است و فرد دیگر در غذاخوردن مشکلی ندارد.

منابع

https://www.mayoclinic.org

https://emedicine.medscape.com

سوالات متداول در موردآفت دهان