استفاده از فناوری «کریسپر» برای درمان بیماری تب برفکی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه تهران، پژوهش تازه دکتر محمدرضا بختیاری‌زاده، استاد دانشگاه تهران، که با همکاری عدنان اسدبیگی، دانش‌آموخته دانشگاه تهران، دکتر آرش قلیان‌چی لنگرودی و دکتر حسین اسماعیلی، اساتید دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و پژوهشگران دیگری از دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه زوریخ سوئیس انجام شده است، بر جستجوی راه‌های نوینی برای مقابله با تب برفکی متمرکز است.

بیماری‌های دامی هر ساله تلفات و خسارات بسیاری برای صنعت دام‌پروری به بار می‌آورد. از همین رو محققان در جستجوی راهکارهای پیشگیری و درمان بیماری‌های دامی، با استفاده از روش‌های مختلفی همچون روش‌های ژنتیکی هستند. این روش‌ها به خصوص در مقابله با بیماری‌های ویروسی، که یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سلامتی حیوانات و سایر موجودات زنده هستند، کاربرد دارد.

بیماری‌های ویروسی واگیردار در دامداری‌های سنتی و به‌ویژه صنعتی، می‌توانند سبب تأخیر در رشد و حتی مرگ حیوانات و متعاقباً کاهش بهره‌وری کسب‌وکار دامپروری شوند. یکی از این بیماری‌های ویروسی شایع، به خصوص در گاوداری‌ها، تب‌برفکی (FMD) است که به شدت عفونی و از طریق هوا به سرعت قابل انتقال است. این بیماری همچنین از طریق گوشت، شیر، و اشیا آلوده منتقل می‌شود.

عضو هیأت علمی گروه دام و طیور دانشکده فناوری کشاورزی دانشگاه تهران، درباره این بیماری ویروسی و اثرات آن گفت: «این بیماری به خصوص در میان حیوانات زوج‌سُم منتشر می‌شود و نرخ مرگ و میر بالایی دارد. بنابراین، پیشگیری از ابتلای حیوانات به این ویروس، مؤثرتر از درمان آن خواهد بود.»

از آنجا که ویروس تب برفکی بسیار هوشمند و جهش‌پذیر است، واکسن‌های تولیدشده به سرعت کارآمدی خود را از دست می‌دهند و از چرخه تولید خارج می‌شوند.

استاد دانشگاه تهران درباره روش‌های نوین پیشگیری از این ویروس افزود: «سیستم CRISPR-Cas که انقلابی در حوزه ویرایش ژنوم ایجاد کرده، یک راهکار مفید جهت مقابله با این بیماری است. این فناوری در آینده‌ای نزدیک اساس کیت‌های تشخیصی، واکسیناسیون و درمان ژنتیکی در حوزه‌های مختلفی مانند پزشکی، دامپزشکی و کشاورزی خواهد بود.»

پژوهش تازه محققان دانشگاه تهران نشان می‌دهد که گونه‌های مختلفی از پروتئین‌های Cas13 قادر به هدف قرار دادن ویروس تب برفکی هستند. دکتر بختیاری‌زاده در توضیح یافته‌های این پژوهش گفت: «با توجه به طراحی gRNA ها در مناطق بسیار حفاظت‌شده ژنوم، این روش توانست سویه‌های مختلف ویروس را نابود کند. همچنین در این مطالعه کارایی سیستم CRISPR با RNAi مقایسه و مشخص شد که سیستم CRISPR نتایج بهتری در پی خواهد داشت. سرانجام اینکه استفاده موفقیت‌آمیز از انواع مختلف Cas13 جهت سرکوب بیماری تب‌برفکی اثبات کرد که سیستم CRISPR می‌تواند یک استراتژی منعطف برای مبارزه با سایر بیماری‌های ویروسی نیز باشد.»

دستاوردهای این پژوهش، به تازگی از سوی الزویر در نشریه Molecular Therapy Nucleic Acid منتشر شده و از این لینک در دسترس است.