به نقل از اکسترن:
اریتم ندوزوم (erythema nodosum) یا اریتم گرهی یک واکنش ازدیاد حساسیت تاخیری (نوع ۴) است که با ندول های دردناک و تندر و اریتم و قرمزی ساق پا مشخص می شود. اریتم ندوزوم ممکن است در اثر بیماری های مختلفی ایجاد شود. در ادامه به بررسی علل، تشخیص های افتراقی، علائم و عوارض آن می پردازیم.
اریتم ندوزوم چیست؟
اریتم ندوزوم یا اریتم گرهی یک نوع واکنش ازدیاد حساسیت تاخیری بوده که با ندول های دردناک و قرمز و اریتم روی ساق پا خود را نشان می دهد. دقت کنید که این یک بیماری نیست بلکه می تواند در زمینه بیماری های مختلف ایجاد شود.
در بافت شناسی اریتم ندوزوم، پانیکولیت های (التهاب چربی) دارای دیواره و بدون واسکولیت دیده می شود. این نشانه معمولا خود به خود و در طی چند هفته بهبود پیدا می کند، با این حال می توان از بعضی داروها برای تسریع درمان آن استفاده کرد.
اپیدمیولوژی
اریتم ندوزوم در هر سن و جنس و نژادی ممکن است ایجاد شود، با این حال در خانم های دهه ۲ تا ۴ شایع تر است. بروز آن وابسته به میزان بروز بیماری های زمینه می باشد و در جمعیت های مختلف، متفاوت است.
علت ایجاد اریتم ندوزوم چیست؟
اریتم ندوزوم می تواند ثانویه به علل مختلفی ایجاد شود هرچند که در بسیاری از بیماران ممکن است علت اصلی آن یافت نشود.
عفونت ها شایع ترین علت ایجاد آن هستند که سر دسته آن ها، عفونت های استرپتوکوکی می باشد. داروها ( نظیر قرص های خوراکی ضدبارداری)، بیماری التهابی روده (IBD)، بدخیمی ها، سارکوئیدوز، بارداری و … از سایر علل ایجاد اریتم گرهی می باشند.
عوامل زمینه ای ایجاد کننده اریتم ندوزوم
داروها
- داروهای ضد بارداری خوراکی (OCP ها)
- پنی سیلین
- سولفونامیدها
- برومید و یدید
- مهارکننده های TNF آلفا
عفونت ها
- استرپتوکوک
- توبرکلوزیس
- لپروز
- یرسینیا، کمپیلوباکتر و سالمونلا
- تولارمی
- لپتوسپیروز
- بروسلوز (تب مالت)
- بیماری خراش گربه (Cat-Scratch Disease)
- لنفوگرانولوم ونروم (LGV)
- تب Q
- هپاتیت B
- مونونکلئوز عفونی
بیماری التهابی روده (IBD)
- بیماری کرون
- کولیت اولسرو
برخیمی ها
- کارسینوم ها
- لوسمی
- لنفوم ها (معمولا هوچکین)
علل متفرقه
- سارکوئیدوز
- بارداری
- بیماری ویپل
- بیماری بهجت
- سندرم Sweet
علائم و نشانه ها
ارتیم ندوزوم غالبا بصورت ندول های دردناک، تندر، غیرزخمی و اریتماتو بصورت دو طرفه بر روی هر دو ساق پا تظاهر پیدا می کند.
این ندول ها کمی برجسته هستند و قطری بین ۲ تا ۵ سانتی متر دارند. ندرتا ممکن است که بهم متصل شوند و پلاک هایی را تشکیل دهند و یا ممکن است در نواحی دیگر بدن نظیر مچ پا، ران، بازو، باسن، پشت ساق پا و صورت ایجاد شوند.
ندول ها طی چند روز ایجاد می شوند و ممکن است با علائم دیگری نظیر خستگی، تب، درد عضلانی، درد مفاصل (آرترالژی)، علائم تنفسی فوقانی نظیر سرفه و عطسه همراه باشد. این علائم معمولا بین ۱ تا ۳ هفته ادامه دارند.
ندول های اریتم ندوزوم معمولا بدون درمان در عرض ۸ هفته خود به خود و بدون برجای گذاری اسکار از بین می روند. ممکن است که در زمان از بین رفتن ندول ها پوست کمی کبود شود همچنین پر رنگ شدن پوست یا هیپرپیگمنتاسیون ناشی از آن ممکن است تا هفته ها بعد از بهبودی ندول ها باقی بماند.
اریتم ندوزوم مزمن چیست؟
نوع مزمن بسیار نادر است و به حالتی گفته می شود که علائم آن هر چند وقت یکبار و بصورت متناوب عود کرده و دوباره بهبود پیدا کند. با هر بار عود معمولا ندول منفر یا متعدد بر روی ساق پا ایجاد شده که پس از چند هفته از بین می رود.
شدت التهاب در نوع مزمن کمتر از معمول است. همچنین در این موارد باید اریتم ندوزوم نوع مزمن را از نوع عود کننده که در اثر عود بیماری زمینه ای ایجاد می شود افتراق داد.
تشخیص
تشخیص اریتم ندوزوم براساس شرح حال و معاینه فیزیکی انجام می شود. ایجاد ناگهانی ندول های دردناک و تندر و قرمز بر روی قدام ساق پا و بدون زخم، به نفع تشخیص است.
در صورتی که نتوانیم با شرح حال و معاینه فیزیکی به تشخیص برسیم می توانیم از پوست، بیوپسی یا نمونه برداری کنیم.
آزمایشات برای تشخیص اریتم ندوزوم کمکی به ما نمی کند و اساسا نشان دهنده بیماری زمینه ای هستند.
درمان اریتم ندوزوم
اریتم ندوزوم خود محدود شونده است و بدون درمان پس از چند هفته خود به خود بهبود پیدا می کند بنابراین معمولا نیازی به درمان ندارد. با این حال به دلیل درناک بودن این ندول ها، بیماری ممکن است اذیت باشد که در این صورت می توان آن را درمان کرد.
توصیه های عمومی درمانی
- بالا قرار دادن پا
- استراحت
- ایجاد فشار با استفاده از جوراب های فشاری یا باندهای الاستیک
درمان عامل زمینه ای
در بسیاری از موارد، درمان و رفع عامل زمینه ای باعث بهبود اریتم ندوزوم می شود. درمان عفونت، قطع داروهای مربوطه و یا کنترل بیماری زمینه ای نظیر بیماری التهابی روده (IBD) در کنترل علائم بسیاری موثر هستند.
درمان دارویی
خط اول درمانی استفاده از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و یدید پتاسیم است.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در کاهش علائم بسیار موثر هستند. همچنین پتاسیم یدید می تواند به سرعت ندول ها را از بین ببرد و زمانی استفاده می شود که بخواهیم اریتم ندوزوم را به سرعت درمان کنیم.
اگر بیماران به داروهای فوق پاسخ ندادند می توانید از گلوکوکورتیکوئید ها (کورتون ها) خوراکی استفاده کنیم. همچنین بیمارانی که نمی توانند کورتون را بصورت خوراکی مصرف کنند، ممکن است از تزریق کورتون به درون ندول ها سود ببرند.
داپسون (Dapsone) نیز ممکن است در درمان اریتم ندوزوم موثر باشد، هرچند که اطلاعات اندکی در این زمینه وجود دارد.
کلشی سین (Colchicine) و هیدروکسی کلروکین (Hydroxychloroquine) نیز از دیگر داروهایی هستند که به عنوان خط دوم درمانی می توانند مورد استفاده قرار گیرند. کلشی سین در درمان اریتم ندوزوم در بیمارانی که به بیماری بهجت مبتلا هستند سودمند است.
